Een groot deel van de voetgangersongevallen leidt tot ernstig, langdurig letsel

Elk jaar komen er ruim 20.000 slachtoffers op de Spoedeisende hulpafdeling (SEH) na een voetgangersongeval. Het merendeel van deze slachtoffers valt of botst tegen een obstakel. De voetgangersongevallen leiden vaak tot ernstig en langdurig letsel. Onder de slachtoffers zijn veel ouderen. De kans op een voetgangersongeval stijgt aanzienlijk met het toenemen van de leeftijd. Voor preventie is een combinatie van verschillende aanpakken nodig, want de openbare ruimte, gedrag en gezondheid spelen een belangrijke rol. Dit blijkt uit onderzoek van VeiligheidNL naar de omvang en aard van ongevallen met voetgangers.

Ondanks dat lopen gezond is, zijn voetgangers ook kwetsbare verkeersdeelnemers. De meeste voetgangersongevallen zijn enkelvoudige voetgangersongevallen. Deze slachtoffers lopen letsel op tijdens een val op straat (waarbij geen rijdende verkeersdeelnemer betrokken is), of zij botsten met een obstakel (zoals een stoeptegel). Bij de overige voetgangersongevallen (in het verkeer) lopen slachtoffers letsel op bij een botsing met een rijdend voertuig (zoals een auto of fiets).

Voor het verbeteren van de voetgangersveiligheid is het belangrijk om een actueel beeld te hebben van de omvang en aard van voetgangersongevallen. Daarom heeft VeiligheidNL, in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, een onderzoek uitgevoerd. Een steekproef van voetgangers die van 2022-2023 behandeld zijn op een SEH hebben een vragenlijst ingevuld. Ter aanvulling heeft VeiligheidNL analyses uitgevoerd op bestaande zorgdata over voetgangers die van 2013-2022 behandeld zijn op een SEH, in een ziekenhuis zijn opgenomen of overleden zijn.

Meer enkelvoudige voetgangersongevallen bij ouderen

In 2022 waren er zo’n 22.800 SEH-bezoeken, 6.500 ziekenhuisopnamen en 152 overledenen door een voetgangersongeval. In ruim 85 procent van deze gevallen ging het om een enkelvoudig voetgangersongeval. Slachtoffers van een enkelvoudig valongeval zijn vaak 60 jaar of ouder terwijl slachtoffers van een voetgangersongeval in het verkeer vaak jonger zijn, namelijk tussen de 25 en 49 jaar oud (figuur 1). De kans op een enkelvoudig voetgangersongeval neemt aanzienlijk toe met het toenemen van de leeftijd.

Het aantal SEH-bezoeken i.v.m. ernstig letsel door een voetgangersongeval in het verkeer is in de periode 2013-2022 niet veranderd. Ook het aantal ziekenhuisopnamen en overledenen door zo’n voetgangersongeval veranderde niet. Voor enkelvoudige voetgangersongevallen daalde het aantal SEH-bezoeken i.v.m. ernstig letsel in die periode. Het is duidelijk dat de COVID-pandemie (in 2020 en 2021) van invloed is op de dalende trend. Van 2013 tot en met 2019 was er namelijk géén verandering gevonden. Een mogelijke verklaring voor die daling is dat slachtoffers van een voetgangersongeval de SEH tijdens de COVID-pandemie hebben gemeden, zelfs met ernstiger letsel. Het aantal ziekenhuisopnamen en overledenen door een enkelvoudig voetgangersongeval nam van 2013-2022 juist wel toe.

Gedrag speelt een grote rol

Er is in het algemeen een grote diversiteit aan factoren die een rol spelen tijdens een voetgangersongeval. Bij de voetgangersongevallen in het verkeer gaf 70 procent aan dat het gedrag van een ander een rol speelde bij het ongeval. Het ging hierbij met name om de ander die niet goed oplette. Bij enkelvoudige voetgangersongevallen speelde eigen gedrag (62%) een grote rol, zoals het obstakel niet zien of niet goed opletten. Ook speelde de toestand van de weg (58%) een grote rol bij zo’n voetgangersongeval. Vooral losliggende/ongelijke tegels werden hierbij als reden genoemd. Acht procent van de slachtoffers gaf aan dat zij met iemand anders aan het praten waren vlak voor het voetgangersongeval. Het is echter onduidelijk of en op welke manier praten met iemand anders leidt tot een voetgangersongeval. Ook is er onderzocht in hoeverre alle slachtoffers van een voetgangersongeval (dus slachtoffers waarbij wel en geen obstakel of rijdende verkeersdeelnemer betrokken was) medicatie, alcohol of drugs hadden gebruikt voorafgaand aan het ongeval. Zes uur vóór het voetgangersongeval had 3 procent van de slachtoffers medicatie gebruikt en 13 procent had alcohol gebruikt. Bijna geen enkel slachtoffer van een voetgangersongeval had 6 uur vóór het ongeval drugs gebruikt. Middelengebruik lijkt dus geen grote rol te spelen bij voetgangersongevallen.

Ernstig en langdurig letsel

Een groot deel van de voetgangersongevallen leidt tot ernstig, langdurig letsel. De meerderheid van de slachtoffers van een voetgangersongeval moest na het SEH-bezoek verder worden behandeld (72%). Bijna 60 procent van de slachtoffers had 2 maanden na het ongeval nog steeds last van de verwondingen die zij opliepen tijdens het ongeval. Hiervan verwacht één op de 10 slachtoffers dat de klachten blijvend zijn.

Toekomstbeeld

Naar verwachting zullen de aantallen voetgangersongevallen de komende jaren toenemen vanwege de dubbele vergrijzing¹, met hoge medische en verzuimkosten tot gevolg. Dit benadrukt het belang van de preventie van voetgangersongevallen. Aangezien de openbare ruimte, gedrag én gezondheid een rol spelen bij voetgangersongevallen, is er niet één aanpak om ze te voorkomen. Het zal eerder gaan om een combinatie van verschillende aanpakken, met een rol voor wegbeheerders, beleidsmakers en voetgangers zelf. De veiligheid van voetgangers kan bijvoorbeeld worden verbeterd door het bewustzijn over de risico’s van buiten lopen te vergroten, met behulp van campagnes, workshops of trainingen.