20 jaar fietsparkeren bij stations

Folkert Piersma: van tekentafel naar onderhandelingstafel tot schrijftafel

Tekst: Nettie Bakker

Hij heeft net zijn laatste vakantie achter de rug, en maakt zich op voor zijn pensioen. “Een beetje raar en met gemengde gevoelens” draagt Folkert Piersma, projectmanager bij ProRail in het programmateam Ruimte voor de Fiets, zijn kennis over. “Deze week sprak ik twee mensen die nieuw zijn in de fietsparkeerwereld . Dan weet ik weer wat ik zo leuk vindt: mensen meenemen in het belang van fietsparkeren bij stations. Je ziet ogen open gaan. Dat was bij mij net zo, toen ik 40 jaar geleden bij NS binnenstapte. Je denkt als de trein instapt, dat het allemaal goed geregeld is. Maar toen ik begreep wat er allemaal voor nodig is om een systeem te laten werken, boezemde dat ontzag in en gaf me tot de dag van vandaag een goed gevoel er als radertje aan mee te werken.”  

Piersma is tekenaar, werd onderhandelaar en sluit zijn carrière af als schrijver. Bij het opruimen van zijn werkarchief kwam hij nog wat schetsen tegen, waaronder een plantekening van de ombouw van station Kampen in begin jaren 80, waarin ook een grote stalling is gebouwd. Hier heb ik als  beginneling bij NS ook nog aan bijgedragen.” NS was niet zijn eerste werkgever. Hij startte bij een Gronings architectenbureau, maar moest min of meer gedwongen een sabbatical opnemen om een “als jong stel te naïef gekochte woning met potentie” op het Groningse platteland leefbaar te maken. “De cv brandde toen ik een half jaar later weer ging solliciteren.”

Hij kwam als projectvoorbereider bij de regionale tekenkamer van de NS-gebouwendienst in Groningen terecht. Toen NS dit kantoor verplaatste naar Zwolle, brak voor Piersma een onvergetelijke woon-werkperiode aan. Vanuit zijn terpdorp fietste hij een kwartier naar station Stedum, waar de trein  hem in een half uur naar Groningen bracht om daar over te stappen naar Zwolle. “Dat ging heen vaak goed, maar als ik terug op station Zwolle de stationsomroep hoorde opstarten, liepen de rillingen al over mijn rug. Zo gauw de trein naar Groningen vertraging had, miste ik daar de trein en moest er dan een uur wachten op de volgende. Op zo’n dag had ik vijf uur reistijd in plaats van vier uur. Dat hield ik anderhalf jaar vol. Sindsdien woont Piersma in Zwolle, en eerlijk gezegd, is hij ook hier al jaren bezig met “allerlei verbouwingen met de winkel open.”

Onderhandelingstafel
In 1995 werd NS opgesplitst en werd de ‘gebouwendienst’ ondergebracht bij bureau NS Projectconsult (NPC). Sinds werkt 1999 werkt hij er als projectleider met een klein team aan de opdracht van het ministerie ‘om alle fietsstallingen nabij stations te vervangen, dan wel uit te breiden’. “Eerst vanuit Zwolle aan stationslocaties in de regio Noordoost, dus dat was goed te doen. Vanaf 2007 ging ik steeds meer in Utrecht werken en dat was de tijd dat je ook in de trein gewoon een deel van je werk kon doen.” In 2008 stapte hij over van NPC  naar ProRail en ruilde de tekentafel definitief is voor de onderhandelings- en plantafel. Hij werd projectmanager en sprak de plannen en ideeën door met alle stakeholders. Lange tijd was zijn standplaats Zutphen (periode 2003 tot 2007),   gevolgd door een aantal jaren Houten. “Ik zie me nog staan in Zutphen om voor 40 mensen in de zaal de plannen van NS en ProRail te presenteren voor overkapte fietsstallingen op maaiveld voor het station. “Wij willen die hondenhokken daar niet”, zei de wethouder. Het startpunt van een avontuurlijke en ingewikkelde ‘reis’ die uiteindelijk leidde tot de eerste volledig ondergrondse fietsenstalling, waarmee Zutphen een volledig vrij stationsplein kreeg. Er zouden nog vele volgen.

Het bouwen van de Zutphense stalling bracht overigens ook een nieuw probleem met zich mee. Bewoners gebruikten de toen nog gratis stalling als tweede fietsenschuur. De oplossing werd gevonden in het HBF-systeem (Handhaving benutten fietsenstalling). Dit geeft de beheerder inzicht in de stallingsbezetting, de reiziger ziet een vrije plek en samen met een betalingsregime dat ook gehandhaafd wordt, werd dit een systeem dat nu standaard is geworden in alle grote stallingen.  

Op de fiets
In 2005 laste Piersma wederom een onderbreking in om zelf op de fiets te stappen. Hij vloog met fiets en al naar Amerika en maakte er in zijn eentje een fietstocht van Alaska naar de Mexicaanse grens in Texas, waar zijn vrouw hem later kwam vergezellen om het laatste van deze reis backpackend naar Guatemala voort te zetten. deel samen te fietsen. Een reis die hem terugkijkend ‘vertrouwen’ opleverde.  Die ervaring kwam bij hem na een dag of tien. “Toen nog ruim 8000 km voor de boeg met letterlijk beren op de weg, wind, regen, sneeuw, zandstormen en soms verkeersonveilige situaties.”

Na zijn fietstocht begeleidde hij de realisatiefase van de fietsenstalling en openbare ruimte aanpassing in Zutphen. Daarna diende het project Houten zich aan. Weer een uitdaging van zo’n 3,4 jaar van planvorming tot realisatie en een periode waarin Piersma ook de overstap maakte naar ProRail. Daarna werd zijn werkgebied heel Nederland. Van Amsterdam, Rotterdam tot de Maastricht. Overal zocht Piersma met een team en stakeholders naar innovatieve oplossingen voor grote en later ook voor uitgebreide fietsparkeeoplossingen bij kleinere stations.

Passie
Piersma ontdekte gaandeweg een passie in de zoektocht naar het juiste ontwerp en de techniek in complexe ruimte en organisatorische situaties. Terugblikkend is zijn functie als onderhandelend projectmanager bij ProRail in het programmateam Ruimte voor de Fiets echt zijn droombaan. “Zonder twijfel.”

Lessen
Wat zijn de lessen die hij leerde tijdens zijn werkzame leven?  “Vanuit mijn professionele leven zou ik zeggen: Allereerst het leren samenwerken. Maar ook:  de lat hoog houden voor het te behalen resultaat en daarbij het hogere doel steeds in beeld houden. En ten derde: vorm volgt functie: zorg ervoor de functionaliteit van hetgeen je ontwikkelt optimaal is en geef dat een mooie vorm. Vanuit mijn privéleven, en dat neem ik natuurlijk mee in mijn werk, is het hebben van vertrouwen in jezelf en in je omgeving het belangrijkste. Dit heb ik ontdekt tijdens mijn fietstocht in 2005: Het na circa tien dagen vinden van vertrouwen in mijzelf en het vervolg van de tocht. Toen nog ruim 8000 km voor de boeg met letterlijk beren op de weg, wind, regen, sneeuw, zandstormen en soms verkeersonveilige situaties.”

Waarom eigenlijk deze tocht per fiets? “Als fietser sta je letterlijk midden in het leven. Je hebt direct contact met je omgeving, zowel het landschap, de weersinvloeden als ook de mensen die je tegenkomt. Alle zintuigen doen mee. Dat had ik als automobilist absoluut niet allemaal ervaren en ik heb daarin vooraf gelukkig de juiste keuze gemaakt.”

Boek
Piersma neemt in december afscheid van ProRail en van fietsparkeren bij stations met een boek. Samen met  ProRail-collega Wout Ritzema schreef hij een reflectie op ‘20 jaar fietsenstallingen bij stations’. Wat zijn de belangrijkste herinneringen aan deze jaren? “Het besef dat het programma oorspronkelijk een vervangingsprogramma was met een beperkte uitbreidingsopgave, maar dat al snel duidelijk werd dat vooral die noodzakelijke uitbreidingen het succes van het programma inhielden en gelijktijdig enorme uitdagingen opleverden. En ook dat we gaandeweg steeds betere en intensievere samenwerkingsvormen met andere stakeholders tot stand brachten. Tot slot de in mijn ogen fantastische oplossingen die we gezamenlijk hebben gerealiseerd.”

Is er een fietsenstalling die de meeste indruk maakte? Ja, zonder meer de stalling onder het stationsplein van Zutphen. Niet de grootste en ook niet de mooiste, maar wel de eerste waarin we de volledige fietsparkeeropgave van maaiveld, naar een goed toegankelijk min 1 niveau hebben gebracht. Verder het in 2011 geopende vernieuwde station Houten, waarin op initiatief van de gemeente een stalling is opgenomen, die de fietsende treinreiziger optimaal faciliteert. Eenmaal in de, direct aan de hoofdfietsroute gelegen stalling, parkeer je je fiets en bereik je met de trap direct het perron.  Mooier kan eigenlijk niet!”

Internationale symposia
Piersma heeft ook professioneel veel gereisd om de Nederlandse kennis en ervaringen te delen tijdens internationale symposia. Wat zag en leerde hij onderweg van buitenlandse voorbeelden? “Ik heb inderdaad wel aardig wat stallingen gezien bij buitenlandse stations, die overigens ook steeds beter en groter worden. De ondergrondse stalling bij station Antwerpen Centraal blijft me bij, omdat die goed ligt naast het station, voldoende capaciteit lijkt te hebben en volledig met enkellaagse rekken is ingericht. Een luxe die wij ons bij de grotere stations niet meer kunnen permitteren, omdat er gewoon onvoldoende ruimte voor is.”

In zijn functie heeft Piersma zich - als geen ander - verplaatst in de ov-reiziger, specifiek die reiziger die met de fiets naar het station komt, dan wel per fiets het station verlaat. Maar hoe zit het met de autorijdende treinreiziger? Komt die er in het ‘geweld’ van fietsparkeerplaatsen misschien wat bekaaid af bij stations? “Dat geloof ik niet. Bij vrijwel elk station zijn ook autoparkeerplekken, alleen soms op iets grotere loopafstand van het stations. Een bewuste keuze van het Rijk, om onder andere daarmee het fietsgebruik naar het station te stimuleren. En wat zou het mooi zijn als ook wat meer automobilisten de fiets zouden gebruiken om op het station te komen.”

Tips
En hoe zit het met de overgang van maatregelen voor mensen met een handicap binnen stations en de overgang van station naar de publieke ruimte van steden? Welke tips geeft Piersma op dit vlak en aan wie? “Alle nieuwe stations zijn optimaal toegankelijk voor mensen met een beperking. ProRail werkt al meer dan 10 jaar aan het toegankelijk maken van bestaande treinstations, inclusief de perrons voor deze doelgroep. Bij het ontwikkelen van stallingen op grote en middelgrote stations worden steeds vaker oplossing gekozen die niet op maaiveldniveau liggen (kelders of flats). Deze zijn soms niet toegankelijk voor mensen met een beperking en in dat geval zorgen we altijd voor maatwerkoplossingen waarmee deze doelgroep toch hun fiets of scootmobiel veilig kunnen stallen. Een tip voor iedereen die zich in de komende jaren met dit onderwerp bezig gaat houden: heb vanaf de start van de ontwikkelopgave oog voor deze doelgroep en neem zo mogelijk contact met ze op om hun behoeftes ook te horen.”

Kluswerk
En nu? Waar droomt Piersma nog van? “Ik verwacht in elk geval in het komend jaar veel kluswerk te doen in de nieuwe huizen van mijn kinderen en daarnaast ook weer meer op de fiets te stappen. Geen wereldreizen, maar meerdaagse tochten in binnen- en buitenland, met het tentje achter op de fiets, staan hoog op het lijstje. Verder ook meer ruimte en tijd om samen met mijn vrouw te genieten van deze nieuwe fase in ons leven. En dan zijn er ook nog we een paar bouwprojecten in eigen huis en tuin, die me ook veel voldoening kunnen geven. Daarnaast sta ik open om vragen te beantwoorden en advies te geven over mijn in de afgelopen 20 jaar opgebouwde specialisme. Misschien nog een boek over de Amerikaanse fietservaringen? “Dat ligt inderdaad al klaar, maar is door het andere boekproject even naar de achtergrond gekomen. Ik ga in 2021 op zoek naar mogelijkheden om ook dat boek uit te geven.”

Levensles
En dan, resumerend: In algemene zin heb ik ervaren dat het volgen van je passie, zowel privé als in je werk veel oplevert. Voor een deel heb ik geluk gehad dat het werk dat ik de afgelopen 20 jaar heb gedaan op mijn pad is gekomen, maar deels heb ik ook zelf bewuste stappen gezet op me met de gemeentelijke projecten in Zutphen en Houten bezig te gaan houden. Mijn levensles is dan ook: doe  wat je graag wilt doen en laat je niet weerhouden door ogenschijnlijke onmogelijkheden. Bijna alles kan!”

Bestellen
Het boek ‘Fietsparkeren bij stations - 20 jaar ontwikkeling, ontwerp en realisatie’ van Folkert Piersma en Wout Ritzema is onder meer te bestellen bij bol.com