Voetgangersbeleid lijkt klein, maar is heel breed  

Marieke van Brussel is verkeerskundige en stadsergonoom in Zwolle. De laatste term is niet zelf bedacht, zegt Van Brussel, maar is zo omschreven als de rol die gemeenten kunnen pakken om werk te maken van het VN-verdrag Handicap. “Binnen de gemeente werd ik gevraagd om bewustwording teweeg te brengen voor de ‘geest’ van dit verdrag binnen het fysieke domein in Zwolle en ervoor te zorgen dat iedereen er op dezelfde manier tegenaan kijkt.” 

 Nationaal Voetgangerscongres

Ook praten over, en werken aan, een voetgangersvriendelijk Nederland? 
Kom ook naar het Nationaal Voetgangerscongres, op donderdag 7 oktober in Den Haag.

Nettie Bakker 

Hoe? “Door eerst een visie te schrijven waarin we als gemeente aangeven welke basis- en hoogste vormen van toegankelijkheid van voorzieningen we wensen en voor welke delen van de openbare ruimte. Vervolgens heb ik deze visie op basis van CROW-richtlijnen vertaald naar een Zwols handboek. Niet een fysiek exemplaar dat in een la zou kunnen verdwijnen, maar naar een website: toegankelijkestad.zwolle.nl, die op ieder moment aangepast kan worden aan de nieuwste inzichten.” De inhoud en opzet kunnen ook door andere steden worden gebruikt, benadrukt ze. 

Deel onderhoudsbudget
Vervolgens stapte Zwolle over op de uitvoering van de visie. “We reserveerden daarvoor een deel van het onderhoudsbudget en begonnen stapje voor stapje in de openbare ruimte. Intussen kijken we ook naar de toegankelijkheid van openbare gebouwen. We zien toegankelijkheid ontstaan in een combinatie van maatregelen in het fysieke en sociale domein en op het gebied van informatie. Denk aan kansen in het sociale domein om het onderscheid weg te nemen in Wmo- en openbaar vervoer en in zelfstandig wonen.”  

Voetgangersbeleid schrijven
Marieke van Brussel maakt nu de stap naar het beschrijven van een voetgangersbeleid. Maar wat schrijf je daarin? “Eigenlijk weten we nog heel weinig  van voetgangers. Ik heb in dit proces vooral geleerd wat ik niet weet.” Een eyeopener in haar zoektocht was dat er voor voetgangers niet in netwerken wordt gedacht, in tegenstelling tot die voor de auto en fiets. “Het gevolg hiervan is bijvoorbeeld dat voetpaden aan de randen van wijken zomaar stoppen. Ook over voetgangersongevallen weten we weinig. Veel zie je niet terug in ongevallencijfers. En dat geldt ook voor capaciteit en intensiteitsanalyses.” 

Zwols maken
Wat je hebt is een minimale maat die je kunt hanteren voor een looproute, maar werkt dat ook overal? Hoe beleeft de voetganger eigenlijk een route afhankelijk van de locatie? Ik lees veel informatie hierover. Ik volg bijvoorbeeld wat Annemieke Molster onderzoekt in opdracht van het CROW over beleving van looproutes. En ik doe zelf onderzoek, zoals met studenten van Windesheim, naar de beleving van infrastructuur. Een van de opmerkelijkste dingen ik op dit punt tijdens Walk 21 in Rotterdam leerde is, dat 61 procent van de ov-reizigers zich hun ov-reis herinneren als voetganger tegenover 31 procent die zich de reis zelf herinneren.  Vervolgens probeer ik al die informatie Zwols te maken.”   

En, weet Van Brussel intussen, “als het om lopen gaat, staan we er samen voor; als gemeentelijke organisatie, als deelnemer aan het platform Ruimte voor Lopen en binnen de daaruit voortvloeiende City Deal Ruimte voor Lopen.”  Daarnaast prijst Van Brussel zich gelukkig met de ‘natuurlijke’ voorzieningen in Zwolle. “We hebben hier een goede basis voor aantrekkelijke looproutes door het vele groen en water in en rond de stad.”  Toch blijven ook in Zwolle de nodige uitdagingen. “Ook wij hebben een woningbouwopgave, waarbij we moeten verdichten en dat moet anders dan op de gebruikelijke manier, want dan krijgen we te veel (auto)mobiliteit. Naast de klimaatopgave en de lessen die corona ons leerde, komen we uit op breed draagvlak voor voorzieningen op loop- of fietsafstand.  Als verkeerskundigen gaan wij weliswaar niet over voorzieningen, maar wel als je besluit dat die op loop- en fietsafstand moeten zijn. Zo kom je op omgekeerd denken: starten met mobiliteit en ook recreatieve en utilitaire routes samenvoegen.  

Verbindende modaliteit
Gaandeweg ervaart Van Brussel dat voetgangersbeleid ‘van niemand is, en ook niet zal worden’. “Daarentegen is het wel een verbindende modaliteit. Dat zie je al in de vragen voor het ontwerp: wat is de menselijke maat, wat zit er in de plint, hoe voorkomen we rechte routes? Dan is het belangrijk dat je naast de verkeerskundige ook een stedenbouwer en landschapsarchitect erbij betrekt. Want het gaat ook om verbindingen, beleving en inpassing.”  

Voetgangersbeleid, besluit Van Brussel, lijkt klein, maar is heel breed. Zo speelt het openbaar vervoer bijvoorbeeld een belangrijke rol. “Wij ontwerpen echt vanaf het station. Ik ben echt trots op het ontwerp van het nieuwe busstation. We hebben toegankelijkheid - intussen typisch Zwols - integraal meegenomen in het ontwerp. Je kunt zelf aan mensen met een beperking zien of je ontwerp van looproutes goed is. En, als niemand het erover heeft, ben je goed bezig.” Als laatste teken van bekwaamheid, meldt Van Brussel: “CROW gaat de toepassing van het STOP-principe (eerst stappen, dan trappen, ov en pas dan personenauto) op drie plekken onderzoeken, waaronder bij ons in het centrum van Zwolle.”