Samenwerken aan versnelde elektrificatie van personenauto’s

Fiscaal beleid, een laadpaalstrategie en flankerende maatregelen. Die combinatie zou de ingroei van elektrische personenauto’s (EV’s) stimuleren, zo stelde het kabinet in 2019 in het Klimaatakkoord. Extra reductiedoelen van het Europese FitFor55, toenemende aandacht voor de gezondheid van mens en natuur en de stikstofcrisis, gaven tussentijds volop reden voor versnelde elektrificatie. Hoe staat het er drie jaar na de eerste afspraken voor? Een evaluatieonderzoek brengt diverse hobbels aan het licht. 

Dit artikel verscheen eerder in Verkeerskunde #1 2023. Meer lezen? Ga naar onze digitale bibliotheek.  

De overheid kan de energietransitie niet alleen vormgeven dus is er ook een actieve inzet nodig van het bedrijfsleven en van de consument. In het Formule-E Team (FET) maakten overheid en bedrijfsleven samen afspraken over flankerende maatregelen. Ruim drie jaar nadat zij deze afspraken vastlegden in het Klimaatakkoord evalueerde MuConsult de uitvoering en impact ervan en bespreekt het FET de mogelijkheden voor de komende periode.  

De eerste maatregelen 

Het startpakket flankerende maatregelen omvatte onder meer het verbeteren van de prijsvergelijking tussen fossiel en elektrisch. Een EV is immers duurder in de aanschaf, maar goedkoper in gebruik. De consument moet dan een eerlijke prijsvergelijking kunnen maken. Zo’n Total Cost of Ownership (TCO) maakt het mogelijk om auto’s te vergelijken op basis van kosten over een levensduur van 15 jaar. Hierbij wordt dus verder gekeken dan louter de aanschafkosten van de auto en worden kosten als brandstof, onderhoud, wegenbelasting, enzovoorts ook meegenomen. Op deze manier komen elektrische auto’s een stuk gunstiger naar voren dan wanneer alleen naar de aanschafprijs gekeken wordt.  

Het verlagen van de aanschafdrempel is ook onderdeel van het maatregelpakket; door de ingroei via (private)lease te versnellen komt de tweedehandsmarkt eerder op gang waardoor EV’s sneller betaalbaar worden voor velen.  

Een derde maatregel is het verbeteren van de batterijcheck en de garantie die hierop wordt gegeven bij de aanschaf van tweedehands EV’s. De levensduur van de batterij is namelijk één van de belangrijkste factoren van de restwaarde van de auto.  

Een vierde maatregel is gecoördineerde communicatie over EV’s door de overheid, branche- en consumentenorganisaties om in het groeiende woud van informatie de consument goed te begeleiden in het maken van zijn keuze.  
 

Een vijfde maatregel is het elektrificeren van het rijkswagenpark. De rijksoverheid wil het goede voorbeeld geven door in 2028 een volledig zero-emissie wagenpark te hebben en zo de transitie ook te versnellen.  

Tegenvallers 

Bij de evaluatie bleek dat de uitvoering van genoemde maatregelen moeizaam verliep en dat de resultaten tot nu toe tegen vallen. De verklaring hiervoor is dat een transitie niet zonder hobbels verloopt en dat je voor koplopers, achterlopers en de stille meerderheid moeilijk een gezamenlijke strategie kunt vaststellen en uitvoeren. Een eerste hobbel is dat de publieke en private kosten van de transitie hoog zijn omdat er snel en veel geïnvesteerd moet worden in opleiding en bijscholing, energievoorziening, laadpalen, apparatuur en voorraad voor onderhoud. Bovendien is er sprake van inkomstenderving, omdat veel inkomsten (publiek en privaat) gekoppeld zijn aan het gebruik van fossiele brandstoffen en het onderhouden van verbrandingsmotoren. Hoewel er consensus is dat de toekomst elektrisch is, maken veel stakeholders zich terecht zorgen over de financiële consequenties van het versnellen van de transitie.  

Onzekere TCO-berekening 

Een tweede hobbel is onzekerheid over: het fiscale beleid op de middellange en langere termijn aangaande bijtelling en subsidies voor EV’s, een mogelijke invoering van de kilometerheffing in plaats van bestaande belastingen en de kostenontwikkeling van elektriciteit versus fossiele brandstoffen. Deze onzekerheden leiden tot discussies over de TCO-berekeningen van EV’s versus fossiele auto’s, waardoor het opstellen en invoeren van een uniforme TCO in de showroom en online niet makkelijk tot stand komt.  

Geen uniforme batterij 

Een derde hobbel is het gebrek aan uniformiteit van batterijen bij producenten. Zij concurreren op de kwaliteit van hun accu’s en houden informatie hierover zo lang mogelijk voor zich. Dit maakt een uniforme batterijcheck een nog lastige opgave.  

Restwaarde 

Een vierde hobbel is de sterke focus op personenauto’s met ingebouwde lithium-ion batterij. De vraag naar de benodigde grondstoffen groeit razendsnel, er zijn alternatieve aandrijvingsvormen en uitneembare batterijen in ontwikkeling en buiten de aandrijvingstechniek zijn er ook nog razendsnelle ontwikkelingen in rijtaakondersteunende systemen. Hoewel de accu’s veel langer meegaan dan een aantal jaar terug werd gedacht, zijn dit wel aspecten die van invloed zijn op de toekomstige restwaarde van de huidige generatie elektrische personenauto’s. 

De omschreven hobbels hebben ertoe geleid dat het ondanks de inzet van alle partijen lang heeft geduurd voordat de uitgangspunten voor de TCO zijn vastgesteld en een oplossing werd gevonden voor de uniforme batterijcheck. Bovendien werken deze onzekerheden ook vertragend bij het versnellen van elektrificatie in de lease, al gaat de transitie naar elektrisch in de leasevloot al veel sneller dan in de rest van het wagenpark.  

Actualiseren en doorpakken 

In de evaluatie concluderen wij dat het belangrijk is dat de afspraken tussen de samenwerkende partijen in het FET worden geactualiseerd en dat hierbij wordt ingezet op: 

• (A) doorpakken op de uitgevoerde maatregelen zodat deze echt bij de consument terecht komen,  

• (B) doelgroep-specifieke implementatie van maatregelen, 

• (C) bredere en intensievere monitoring van trends en trendbreuken, zodat maatregelen bewust bijgestuurd kunnen worden,  

• (D) meer aandacht voor evaluatie van de impact van de maatregelen op de ingroei van EV’s in Nederland.  
   

Tijdsdruk 

Aanvullende aanbevelingen zijn om ook te kijken naar flankerende maatregelen om het energienet optimaal te benutten door spreiding van de vraag. En om decentrale overheden te betrekken bij de uitvoering van de flankerende maatregelen. Hoewel de uitvoering van flankerende maatregelen in combinatie met de hierboven genoemde aanbevelingen niet altijd een gemakkelijke opgave zal zijn, moeten ze beslist binnen afzienbare tijd worden uitgevoerd.  

Dit artikel verscheen eerder in Verkeerskunde #1 2023. Meer lezen? Ga naar onze digitale bibliotheek.