Hoe wordt lopen belegd in de gemeente?

Tekst: Nettie Bakker

In samenwerking met het Gemeentelijk Netwerk voor Infrastructuur en Mobiliteit (GNMI) is een uitvraag gedaan over ‘lopen’. Hoe is lopen ingebed binnen de gemeente?  Is er sprake van (integraal) gemeentelijk beleid, of zijn er vaker projecten die zich richten op de voetganger? En bij welke afdeling is ‘lopen’ ondergebracht? Bij mobiliteit, gezondheid, natuurbeleid of toerisme? De gemeenten Enschede, Tilburg, Eindhoven en ’s-Hertogenbosch geven een kijkje in hun keuken.

Enschede: STOP
In de Enschedese mobiliteitsvisie staat het STOP-principe - stappen, trappen, ov, personenauto’s – voorop. En daarmee ook de voetganger.  Daarbij is een motie aangenomen dat langs alle wegen een voetpad zou moeten liggen. Dit vertaalt zich in een steeds grotere aandacht voor voetgangers in de openbare ruimte. Een recent brom/snorfietsverbod in de binnenstad was ook puur gedreven vanuit meer veiligheid voor de winkelende voetgangers. Eerder is actief meegedaan aan de  voetgangerszender, waarmee mindervaliden een langere groentijd konden aanvragen bij oversteken met verkeerslichten. Vanuit recreatie/toerisme is er regionaal het routebureau dat voor wandelroutes zorgt. En hiervoor aandacht vraagt als bijvoorbeeld in onderhoud iets verbeterd zou moeten worden. In het lokale sport-, beweeg- en leefstijlakkoord is het verbeteren van mogelijkheden voor lopen in de openbare ruimte opgenomen als een van de actiepunten, sterk gekoppeld aan de omgevingsvisie.

Tilburg: Integrale loopagenda bij ‘Mobiliteit’
De gemeente Tilburg is aangehaakt bij het platform Ruimte voor Lopen en is partner voor de City Deal Ruimte voor Lopen. In de Tilburgse mobiliteitsaanpak is er aandacht voor de voetganger en in de uitvoeringsagenda Tilburg Loopt! staat wat er de komende vier jaar gebeurt op het gebied van lopen. De primaire verantwoordelijkheid voor de loopagenda ligt bij Mobiliteit, maar de agenda is tot stand gekomen in samenwerking met meerdere beleidsterreinen zoals Sport, Gezondheid en Sociaal. Het is dus een integrale agenda, niet enkel gericht op verplaatsingen van A naar B, maar ook met aandacht voor onderwerpen als: ommetjes, mensen met een beperking, jongeren op gezond gewicht en sociale inclusie. Klik hier voor de loopagenda (incl collegeadvies en raadsbrief)

Eindhoven:  trekker voor voetganger binnen Mobiliteit
Binnen het programmateam Mobiliteit is de voetganger concreet benoemd en is er ook een trekker aangewezen. Eindhoven is lid van het stedennetwerk Ruimte voor Lopen en is recent ook partner geworden van het Platform Ruimte voor lopen.

Het vigerend mobiliteitsbeleid ‘Eindhoven op weg’ is in 2013 door de raad vastgesteld. Het derde college op rij neemt dit nu als leidraad. Wel wordt het in 2021 geactualiseerd in verband met alle nieuwe ontwikkelingen, maar de hoofdprincipes blijven overeind. In dit masterplandocument is de voetganger letterlijk op de kaart gezet en zijn er door de raad ook besluiten genomen over het belang van de voetganger. Dit gerelateerd aan het gebied in de stad en de gewenste verdeling in gebruik van vervoerswijzen. Ter plekke is de voetganger het belangrijkst. Voor het centrumgebied is een concreet voetgangersnetwerk in kaart gebracht als leidraad voor de uitvoering van projecten.  Zoals: de Herinrichting Binnenstad (in uitvoering); het centrumkwartier De Bergen met de herinrichting van de  Kleine Berg (in voorbereiding); de centrumring Vestdijk (gereed), de historische radialen onder andere Geldropseweg (in voorbereiding), Grote Berg (in voorbereiding), Strijpsestraat (in uitvoering). Alle plannen zijn gericht op het realiseren van een aaneensluitend voetgangersnetwerk, meer ruimte voor de voetganger, betere loopkwaliteit en beleving, betere oversteekbaarheid en veiligheid.

In het Eindhovens ‘Handboek Openbare Ruimte’ zijn voor planners en ontwerpers de kwaliteiten omschreven waaraan de openbare ruimte dient te voldoen. Dit geeft op een praktische manier aan wat kan en mag binnen de diverse kwaliteitsniveaus. Op dit moment vindt een actualisatie plaats van dit handboek, waarbij een hoofdstuk voetgangers wordt toegevoegd. Op het vlak van toegankelijkheid wordt de kwaliteit voor de voetganger bewaakt met het  ‘eigen’ Handboek Toegankelijkheid Openbare Ruimte, dat in samenwerking met diverse stakeholders in de stad – waaronder Platform Gehandicapten Eindhoven - is opgesteld en periodiek wordt geactualiseerd.

In december 2019 is door het college de ‘Menukaart Autoluw Centrum’ vastgesteld, met daarin binnen de thema’s:  gedrag, actieve en duurzame mobiliteit, infrastructuur en beleid, regels en organisatie maatregelen voor de kortere termijn gericht op een autoluwe ontwikkeling richting 2025. Daarin is besloten in 2021 tot concreet voetgangersbeleid of agendavorming te komen.

In juni 2020 is voorts de Omgevingsvisie door de raad vastgesteld. Met daarin onder andere zes stedelijke opgaven voor de toekomst; waaronder 2: ‘Werken aan een aantrekkelijk en hoogstedelijk centrum’ en 6: ‘Werken aan een goede stedelijke bereikbaarheid’. Dit is het hoogste ruimtelijke schaalniveau. Dit spreekt concreet over een autoluw centrum. Recent is door de raad het concept Ontwikkelperspectief Centrum behandeld. Dit is geen plan of visie, maar in feite het onderzoek naar de mogelijkheden van verantwoorde stedelijke verdichting binnen de Ring. Conclusie is dat Eindhoven daar 21.000 extra woningen kan bouwen, maar wel onder de randvoorwaarden van structuuringrepen voor klimaat/gezondheid, water en mobiliteit. De strategie daarvoor is omschreven. Vanuit mobiliteit wordt een mobiliteitstransitie randvoorwaardelijk gezien naar: meer lopen, fietsen en gebruik van OV en deelmobiliteit.

In samenhang met het ontwikkelperspectief is de concept ‘Verdichtingsvisie Binnenstad Eindhoven’ behandeld. Hierin zijn de ruimtelijke spelregels opgenomen voor de stedelijke verdichting met een achttal focusgebieden. De spelregels mobiliteit zijn geënt op onder andere de nieuwe Nota Parkeernormen en de inzichten zoals opgedaan bij het opstellen van het Ontwikkelperspectief Centrum: Lage parkeernorm of liefst geen parkeren, inzet op meer lopen, fietsen en gebruik van OV en deelmobiliteit. 

’s-Hertogenbosch: letterlijk meer ruimte geven
De voetganger krijgt in ’s-Hertogenbosch op twee plekken aandacht binnen het mobiliteitsbeleid: binnen het ‘Actieplan Duurzame Mobiliteit’ en binnen de ‘Actualisatie Bereikbaarheidsstrategie’.

1. Binnen het actieplan Duurzame Mobiliteit dat afgelopen januari is vastgesteld door de gemeenteraad. Hierin is lopen als duurzame vervoersoptie opgenomen, in het verlengde van de fiets, die samen de ‘actieve mobiliteit’ vormen. Dit actieplan heeft als doel duurzamer, actiever en inclusiever te kunnen verplaatsen in de stad. Hierbij wordt gezocht naar middelen gericht op gedragsbeïnvloeding, slimme technieken en samenwerking met partijen, bijvoorbeeld gehandicaptenplatform of scholen, maar ook bedrijven. Dit deel wordt ook wel  de software, mindware en orgware genoemd.
2. Binnen de Actualisatie Bereikbaarheidsstrategie, die in 2019 is vastgesteld. Hierin is lopen samen met fiets en deelmobiliteit opgenomen in een totaalaanpak om binnen een straal van vier kilometer rondom het Centraal Station en de binnenstad deze drie vervoersopties letterlijk meer ruimte te geven. Hiervoor is een ‘lump sum’ project opgenomen om zodoende kleinschalige ingrepen in de openbare ruimte te kunnen faciliteren. Dit deel wordt de hardware genoemd.

In deze strategie vormt lopen onderdeel van meer specifiekere studies en maatregelen, zoals gebiedsontwikkelingen en schoolomgevingen. Met name bij nieuwe grootschalige ontwikkelingen in de spoorzone van Den Bosch vormenlopen en het verbeteren van looproutes nu belangrijke pijlers.

Lopen wordt serieus aan de voorkant meegenomen, net als fiets. Daarnaast wordt een verkenning uitgevoerd om looproutes te formuleren, bijvoorbeeld een ‘rondje vergaderen’ op bedrijventerreinen, ‘rondje thuiswerken’ in de wijken of een ‘gezondheidsrondje’ bij verzorgingshuizen. Dit met het doel om een basisbeweging van 30 minuten per dag te faciliteren. Het is juist nu van belang om in beweging blijven, fit te blijven en de frisse lucht op te zoeken. Ook het sociale aspect is hierbij van belang. Lopen als sociale binder. De gemeente is voornemens het Charter for Walking te ondertekenen en in 2021 lopen nog beter op de (mobiliteits)agenda te zetten, bijvoorbeeld door gedragscampagnes en het verder uitrollen van deze ‘rondjes’. 

GNMI: Uitwisselen
Het GNMI is recent toegetreden tot het platform Ruimte voor Lopen. Zo kan GNMI goede voorbeelden van loopbeleid nóg breder uitwisselen. Zie ook: www.gnmi.nl

Dit artikel is in samenwerking tot stand gekomen. Met dank aan: Benjamin Groenewolt, Enschede;  Marit Gresnigt, Tilburg ; Erik van Hal, Eindhoven en Ron Bos, ’s-Hertogenbosch en Arthur ter Weeme, GNMI