De vogelvrije voetganger

Iedereen die wel eens een route te voet aflegt zal het gevoel herkennen; als voetganger ben je de minst belangrijke verkeersdeelnemer. Je hebt zelden voorrang op fietsers of automobilisten en je moet het doen met een fractie van de ruimte. Als forens loop ik door een gebrek aan voetgangersruimte tussen de elektrische fietsen en speedpedelecs op het snelfietspad. Niet wat je verwacht, op steenworp afstand van een Centraal Station.

Door Michiel Brouwer, Loendersloot Groep

Zo zijn er veel plaatsen waar de voetganger het moet doen met de restjes die overblijven, nadat de meest aantrekkelijke openbare ruimte aan auto, fiets of openbaar vervoer is vergeven. Waar de voetganger in een stedelijke omgeving oorspronkelijk ruimte in overvloed had, is de ruimte langzaam opgeslokt door andere vervoersmiddelen; eerst door de intrede van de auto, en recenter door het groeiende gebruik van de (elektrische) fiets.

En dat terwijl er ook genoeg redenen zijn om de voetganger juist als belangrijkste verkeersdeelnemer te zien, zeker met het oog op de toekomst. De voetganger vervult niet alleen een belangrijke rol in ketenreizen (bijvoorbeeld als first- en last-mile-oplossing), maar ook als modaliteit op zichzelf. Zo biedt de toekomstige stad door de verdichtingsambitie steeds meer mogelijkheden aan de voetganger, aangezien meer mensen binnen loopafstand van hun bestemming (of een treinstation) wonen. Daarnaast sluit lopen als duurzaamste modaliteit perfect aan bij de landelijke en regionale duurzaamheidsambities. Een voetgangersvriendelijke stad biedt daarnaast ook een leefbare woonomgeving die aantrekkelijk is en helpt bij het bestrijden van problemen, zoals sociale ongelijkheden en obesitas.

Voetgangers uitnodigen

Hoewel het belang van een voetgangersvriendelijke openbare ruimte duidelijk is, komt dit belang in beleid nog nauwelijks naar voren. Zo is in de recent verschenen mobiliteitsvisie van de provincie Gelderland te lezen dat de provincie ‘verwacht dat gemeenten het lopen stimuleren’. In hoeverre kun je verwachten dat dit gebeurt wanneer hier geen duidelijke doelen voor worden gedefinieerd? Het verdichten van de stad en het ophopen van mensen en functies zijn niet voldoende om loopverkeer te genereren. De openbare ruimte moet voetgangers uitnodigen om er gebruik van te maken. En daar is actief beleid voor nodig.

Het gebrek aan beleid leidt ertoe dat voetgangers ook bij recente ontwikkelingen vaak aan het kortste eind trekken. Naast het eerder geschetste snelfietspad (waarvan er landelijk talrijke voorbeelden zijn) kun je hierbij ook denken aan het populaire sharedspaceconcept. Dit zien we vaak terug rondom stations, waar voetgangers harmonieus zouden moeten mixen met fietsers, e-steps en e-scooters, maar waar in werkelijkheid de voetganger als minst snelle partij toch vaak in het gedrang komt.

Voetpad of laadpaallocatie?

Ondertussen staat de volgende innovatie voor de deur die het pad van de voetganger potentieel verspert: de laadpaal. Dit jaar werd bekend dat het Rijk en de regio’s samen 30 miljoen euro uittrekken voor laadpalen. Niet voor de laadpalen zelf, maar voor het ontwikkelen van beleid en het aanwijzen van geschikte locaties. De nood is hoog, om het geschatte benodigde aantal oplaadpunten in 2030 (1,7 miljoen) te behalen zijn er volgend jaar op elke werkdag 213 nieuwe oplaadpunten nodig. Dat zijn dus ook 213 mogelijke obstakels op trottoirs.

Omdat steeds minder mensen beschikken over een eigen oprit, wordt een groot deel van deze oplaadpunten in de openbare ruimte gerealiseerd. Naast de laadpaal zelf vormen over de stoep liggende draden een extra obstakel voor ouderen, rolstoelgebruikers, mensen met een visuele beperking en spelende kinderen. Toch wordt deze wirwar op de stoep momenteel in veel gemeenten toegestaan. Om het voetpad voor iedereen toegankelijk te houden is het daarom belangrijk om actief rekening te houden met alle soorten voetgangers.

Belangen verankeren

Snelfietspaden, sharedspacezones en laadpaleninfrastructuur zijn nieuwe fenomenen waarbij belangen van voetgangers actief zouden moeten worden verankerd in plannen en beleid. Op straatniveau kunnen zulke kleine beleidsaanpassingen een groot verschil maken voor de toegankelijkheid van voetgangers. Zo kan de stad stap voor stap gunstiger worden ingericht voor de voetganger en kan ik straks hopelijk over een fatsoenlijk wandelpad naar kantoor.