SEH- en ambulancedata openen een wereld aan ongevalsinformatie

Wat in 2016 begon als een pilot op de Spoedeisende Hulp van één Fries ziekenhuis, wordt nu toegepast op acht SEH’s en door twee regionale ambulancevoorzieningen. We spreken over aanvullende verkeersslachtofferregistratie. Een landelijke uitrol van ambulancedata voor verkeersveiligheidsdata staat inmiddels als maatregel op de agenda van het Landelijk Actieplan Verkeersveiligheid 2019-2021. Een verslag.

Door Karin Klein Wolt, Susanne Nijman, VeiligheidNL / Sipke van der Meulen, ROF en provincie Friesland / Anco Verstraaten, provincie Utrecht.

Pilot 2016

Beleidsmakers en wegbeheerders in Nederland klagen al jaren over de registratiegraad van verkeersongevallen. Deze is veruit onvoldoende voor het maken van verkeersveiligheidsbeleid. Het Medisch Centrum Leeuwarden, het Regionaal Orgaan verkeersveiligheid Fryslân (ROF) en VeiligheidNL hebben daarom in 2016 een pilot uitgevoerd om de meerwaarde te onderzoeken van de registratie van verkeersongevallen via de Spoedeisende Hulp (SEH). Deze pilot heeft uitgewezen dat registratie van verkeersslachtoffers via de SEH een factor 4 aan extra incidenten oplevert. Het gaat hier dus om slachtoffers van ongevallen die niet in de politieregistratie voorkomen. Denk aan fietsongevallen waar niet altijd politie bij geroepen wordt. De pilot toonde ook aan dat er via de SEH locatiegegevens over ongevallen geleverd kunnen worden, maar dat dit wel continu onder de aandacht moet worden gebracht bij het registrerende medisch personeel. Een van de aanbevelingen uit deze pilot was om de data van de SEH uit te breiden met ambulancedata. Met behulp van deze data zou nog beter zicht worden verkregen op de locaties van ongevallen. Deze aanbevelingen hebben een goed vervolg gekregen. Niet alleen in Friesland, maar ook in de provincie Utrecht. 

Het vervolg 2017

In 2017 vroeg het ROF aan VeiligheidNL om de SEH-registratie uit te breiden naar alle vier SEH’s in de provincie en aan te vullen met de ambulancedata van de regionale Ambulancevoorziening, RAV [*]. Nadat met alle partners een convenant werd ondertekend en juridische afspraken werden gemaakt over de data, ging de registratie in 2019 daadwerkelijk van start. In dezelfde periode vroeg ook de provincie Utrecht aan VeiligheidNL om een dergelijk traject op te starten met vier Utrechtse SEH’s en met de regionale Ambulancevoorziening Utrecht, RAVU [*]. Ook daar ging de registratie in 2019 van start. In het Utrechtse project zijn nog extra onderzoeksvragen toegevoegd rond validiteit, bruikbaarheid, effectiviteit en kosten-batenbalans van de registratie. Voor beide regio’s is een uniform dashboard ontwikkeld waarin beleidsmakers de stand van zaken op het gebied van verkeersveiligheid periodiek kunnen monitoren [*]. 

Op 3 september presenteerde VeiligheidNL op het (digitale) Nationaal Fietscongres de resultaten van de Friese registratie van fietsers; een groep verkeersslachtoffers die in andere registraties vaak buiten beeld blijft: in 2019 werden in totaal 2662 verkeersslachtoffers geregistreerd via de SEH en/of ambulancedienst. Meer dan de helft van deze geregistreerde verkeersslachtoffers is fietser (56 procent, 1.502). Van 649 van deze fietsslachtoffers is informatie bekend over de exacte locatie van het ongeval [*]. 

Dashboard: een factor 8 meer fietsslachtoffers in Friesland

Onderdeel van het Friese en Utrechtse SEH- en ambulanceonderzoek is dat de onderzoekscijfers worden weergegeven in een dasboard. Daarbij wordt aangetekend dat de aantallen ongevallen in de dashboards ook nu nog een onderschatting zijn. Enerzijds vanwege de opstartfase waarin beide projecten zich begin 2019 bevonden, anderzijds doordat op de SEH niet altijd een volledige registratie gegarandeerd kan worden. Het medische proces gaat immers altijd voor op een aanvullende registratie, zoals het vastleggen van de locatie van het ongeval. De omvang van de registratie is daarentegen wel voldoende voor het bepalen van risicogroepen en risicolocaties. 

Ondanks deze onderregistratie laat een vergelijking tussen de Friese data en de politieregistratie zien dat het dashboard met SEH- en ambulancedata vijf keer zoveel verkeersslachtoffers bevat (tabel). Voor de groep fietsers gaat het zelfs om een factor 8: het dashboard bevatte in 2019 in totaal 1502 fietsslachtoffers in Friesland tegenover 187 fietsers in de politieregistratie. 

Meerwaarde aangetoond

De meerwaarde van ambulancedata is tevens aangetoond in het aanvullende onderzoek dat VeiligheidNL voor de provincie Utrecht heeft uitgevoerd. In dit onderzoek zijn (anonieme) gegevens over verkeersslachtoffers die in 2018 behandeld of vervoerd zijn door de RAVU, gekoppeld aan politiedata, vanuit het Bestand geregistreerde ongevallen in Nederland (BRON). Uit die koppeling is duidelijk geworden dat ambulancedata 2,6 tot 3 keer meer verkeersslachtoffers lieten zien in vergelijking met politiedata (kader). Daarnaast gaven de ambulancedata meer detailinformatie over de toedracht van het ongeval en de locatie. Zo zijn op basis van de vervoerswijze van zowel het slachtoffer als de tegenpartij de meest voorkomende scenario’s inzichtelijk geworden [*], die nu nader te analyseren zijn. 

Meteen actie

Beide registraties in Friesland en Utrecht zijn zeer bruikbaar voor beleidsmakers bij de provincie en gemeente. Zo is naar aanleiding van de Friese registratie door een gemeente meteen actie ondernomen nadat op één dag meerdere wielrenners ten val raakten en met (hersen)letsel op de SEH belandden. Ook de registratie in Utrecht heeft beleidsmakers aldaar meer zicht gegeven op wat er misgaat bij gevaarlijke verkeerssituaties en waar het precies mis gaat. Zo kwamen meerdere verkeersregelinstallatie (VRI)-kruispunten naar voren als risicolocatie en vonden op de Amsterdamsestraatweg en de Roode brug in de stad Utrecht opvallend vaak verkeersongevallen plaats. In opdracht van de gemeente zijn vervolgens 72 ongevallen op de Amsterdamsestraatweg nader geanalyseerd, waaruit bleek dat ongeveer de helft van de ongevallen plaats vond op het zuidelijkste deel van de Amsterdamsestraatweg. De helft van de ongevallen op deze weg betrof een botsing met een rijdend voertuig, in ongeveer een derde van de gevallen was sprake van een eenzijdig ongeval. Op de Roode Brug bleek een aantal fietsers tegen dezelfde hoge stoeprand gebotst te zijn. De gemeente Utrecht gebruikt deze input om de situatie aldaar verkeersveiliger te maken.

Voortgang dashboard

In Friesland is het dashboard beschikbaar voor beleidsmedewerkers en overige partners van het ROF. In Utrecht wordt het dashboard naar verwachting eind 2020 voor de gemeenten opengesteld. Ieder kwartaal wordt het dashboard geactualiseerd; het streven is om deze actualisatie in de toekomst vaker te doen.

De rapporten zijn hier en hier te raadplegen.