‘We hebben echt contact nodig, mobiliteitsarmoede staat dat in de weg’

Kris Peeters is wereldberoemd in Vlaanderen en omstreken. De politicoloog en antropoloog schreef de boeken ‘Het voorruitperspectief’, ‘De file voorbij’ en ‘Weg van mobiliteit’. “Ik ben geen ingenieur, maar heb verkeerskunde gestudeerd aan de hogeschool van Diepenbeek. Na het afstuderen bestond het vak van de verkeerskundige als zodanig nog niet, dus heb ik eerst andere dingen gedaan, om uiteindelijk toch mijn grote liefde te vinden in de mobiliteit. Ik ben ook schepen geweest, en fietsambtenaar. Dat maakt dat ik voor diverse spelers in de verkeerskundige besluitvorming empathie kan opbrengen.”

“Vervoersarmoede ook wel mobiliteitsarmoede is een onzichtbaar probleem dat hoger op de politieke agenda zou moeten komen. Daar ging mijn boek ‘De file voorbij’ ook over: we hebben belangrijkere mobiliteitsproblemen dan de file. De file is een geproblematiseerde wachtrij: het is een zichtbare wachtrij maar er is ook een onzichtbare wachtrij, gevuld met die mensen die zich wel wíllen verplaatsen maar dat niet kunnen. Die komen niet aan bod, die worden niet omgeroepen op de fileinformatie.”

“Ik merk wel dat dit stilaan op de radar begint te komen, maar dat sijpelt nog te weinig door naar echt concreet beleid. Gemaakte keuzes gaan vaak over zichtbare problemen, dat is ook niet zo gek natuurlijk, dat zie je in meer sectoren. Maar mobiliteitsarmoede is een ernstig probleem, in die zin dat het raakt aan het diepste wezen van mensen. Dat gaat over je centen kunnen verdienen, in je levensbehoeften kunnen voorzien. Neem de Antwerpse haven, daar is volop werkgelegenheid, vacatures die onvervuld blijven omdat mensen daar niet kunnen komen. Dan moeten ze zo veel tijd, geld en energie in de reis naar het werk steken, dat het de moeite niet meer waard is. Zo creëer je een economisch en sociaal deficit. Mensen die werkzoekende blijven komen soms in precaire situaties terecht en werkgevers hebben gebrek aan personeel.”

Sociaal contact is een menselijke behoefte

“Mensen zien graag mensen”, stelt Peeters. “Dat is letterlijk en figuurlijk op te vatten, we hebben behoefte aan elkaar. Dat merk je tijdens de covid-periode ook duidelijk. We bedachten termen als ‘knuffelcontact’ en ‘huidhonger’ en men wist meteen waar het over ging. Dat mensen zich niet altijd aan quarantaineregels willen houden kun je uitleggen als een vorm van asociaal gedrag, maar laat eigenlijk juist zien dat mensen snakken naar sociaal contact.”

“We hebben echt contact nodig, mobiliteitsarmoede staat dat in de weg. Dat is wel een groot probleem aan het worden, zeker gezien de ruimtelijke ordening in Vlaanderen die – nog meer dan in Nederland – erg autogericht is. In combinatie met de vergrijzing en de bubbels waar het algoritme van de sociale media  ons in kunnen sturen. Dat zijn dynamieken die elkaar versterken, richting isolatie. Ik denk dat het nu des te belangrijker is dat we fysieke ontmoetingen faciliteren.”

Het village-effect

Peeters noemt het ‘village-effect’. “De Canadese Susan Pinker heeft onderzocht hoe het kan dat in bepaalde gebieden meer gezonde 100-jarigen leefden, zowel mannen als vrouwen. Het blijkt dat die sociale contacten, ‘face-to-face’, het voor elkaar zorgen maar ook juist het van betekenis kunnen zijn voor een ander heel bepalend zijn voor het welbevinden van mensen. Het hebben van kwalitatieve sociale contacten is de beste voorspeller voor een lang en gezond leven. Dat effect kun je ook in een stad creëren.. Niet elk dorp heeft automatisch dat effect: het heeft heel veel te maken met de kwaliteit van het publieke domein.”

Ruimtelijke planning is ook de beste remedie om vervoersarmoede te bestrijden. “De beste mobiliteit is nabijheid”, stelt Peeters. “Zorg ervoor dat voorzieningen dicht bij elkaar zijn, dat afstanden te bewandelen of te fietsen zijn. Dan creëer je ‘sociale’ afstanden die vanzelf inclusief zijn.”

'Weg van het systeem'

Begin 2022 verschijnt het nieuwe boek van Kris Peeters, ‘Weg van het systeem’ bij Uitgeverij Vrijdag. “Het is een kritiek op ons systeem”, vertelt de schrijver.