Saskia Kluit: Technologie en volksgezondheid: kansen voor de fiets

Het gaat goed met de fiets, maar de huidige technologische en maatschappelijke trends geven nog volop mogelijkheden. Op het platteland biedt de e-bike uitkomst in combinatie met openbaar vervoer, en in de stad wordt de slimme fiets beter opgemerkt door beleidsmakers. Maar ook strijd tegen de welvaartsziekten kan volgens Saskia Kluit, de nieuwe directeur van de Fietsersbond, een belangrijke aanjager voor fietsgebruik worden.

Er wordt steeds meer gefietst in Nederland, vooral in de steden. Dat is goed nieuws voor bereikbaarheid, veiligheid en gezondheid. Maar volgens Saskia Kluit, sinds dit najaar directeur van de Fietsersbond, is er nog veel meer ruimte en vooral ook aanleiding tot groei. Technologische trends als de e-bike en slimme fietsen en de maatschappelijke trend op het gebied van gezondheid bieden een breed palet aan kansen voor de fiets. En daarmee aan veiliger, schoner, gezonder en ook goedkoper verkeer.

Voor- en natransport
De opkomst van de e-bike maakt het bijvoorbeeld mogelijk om ook op het platteland meer aan fietsbeleid te doen. Kluit: ‘Er ontstaan daar nieuwe kansen omdat OV-lijnen er steeds meer gestrekt worden, en dus minder plaatsen bedienen. Met een e-bike of deelauto blijft OV een optie en hoeven gezinnen geen tweede of derde auto aan te schaffen. Daarbij blijft er zo voldoende vraag naar OV. We zetten nu de eerste stappen om dit mogelijk te maken, samen met de OV-bedrijven. Die zijn zich er van bewust dat de positie van de bus op termijn gaat veranderen, bijvoorbeeld door de zelfrijdende auto, en zijn hard bezig om na te denken over koppeling met zulke voorzieningen voor voor- en natransport.’

In veel steden is de afgelopen jaren al een schaalsprong gemaakt op het gebied van fietsvoorzieningen, maar waar dat nog niet is gebeurd lijkt de e-bike het verschil te kunnen maken. Kluit: ‘We zien bijvoorbeeld dat een stad als Arnhem vanwege de hoogteverschillen heel geïnteresseerd is in de e-bike. Om het gebruik daarvan te stimuleren, worden er bewaakte stallingen aangelegd en de fietsinfrastructuur verbeterd. De ‘gewone’ fietser, voor wie tot nu toe geen beleid werd gemaakt, profiteert daar van mee.’

Fietsers zijn ‘connected’

Ook andere technologie zorgt ervoor dat de fiets steeds beter op het netvlies van de stedelijke beleidsmakers komt te staan. Fietsers zijn via hun telefoon steeds vaker ‘connected’ met de buitenwereld zoals met GPS voor routeplanning. Hierdoor worden ze digitaal zichtbaar in het netwerk en kan er beter rekening met ze gehouden worden. Kluit: ‘Als er 20 auto’s voor een verkeerslicht staan te wachten dan levert dat zichtbaar overlast op. Maar als er 50 fietsers staan valt dat minder op. Met de gegevens uit slimme verkeerstechnologie kunnen de verkeerslichten voor fietsers beter worden afgesteld. In de toekomst zijn er mogelijk zelfs ongevallen te voorkomen met slimme fietsen. Auto’s met automatische remsystemen, die vanaf 2018 verplicht zijn, kunnen fietsers straks niet alleen via scanners, maar ook digitaal waarnemen.’

Gezondheidsproblemen

Naast de technologische trends ziet Kluit ook een belangrijke maatschappelijke trend die grote kansen biedt voor nieuw beleid. ‘Gezondheidsproblemen als obesitas, hart- en vaatziekten en diabetes type 2 leiden tot steeds hogere maatschappelijke kosten. Dit is onder andere het gevolg van de dienstenmaatschappij waarin dagelijkse beweging minder vanzelfsprekend is dan vroeger. Mobiliteit is een belangrijke knop waar je aan kunt draaien om gezondheidsproblemen te verminderen, vooral door meer in te zetten op fietsen en wandelen. Wij pleiten dan ook voor een uitbreiding van het thema verkeersveiligheid naar verkeersgezondheid. Uiteindelijk moet dat leiden tot meer integrale beleidskeuzes. In Londen gebeurt dit bijvoorbeeld al, daar zijn bereikbaarheid en gezondheid gekoppeld.’

Gele vestjes en helmplicht

Hoewel het aantal verkeersgewonden onder fietsers toeneemt, weegt dat volgens Kluit niet op tegen de gezondheidswinst van fietsen. ‘De kans dat je iets overkomt, blijft extreem klein. Natuurlijk moeten we aandacht blijven besteden aan ongevalsoorzaken, zoals paaltjes en gevaarlijke kruisingen. Maar we moeten niet doorschieten met maatregelen als gele vestjes en een helmplicht. De positieve effecten daarvan zijn beperkt en het aantal mensen dat er door stopt met fietsen is erg groot.’

2016

In 2016 gaat de Fietsersbond vooral aan de slag met het uitwerken van scenario’s voor de fiets op de lange termijn, bijvoorbeeld in het samenwerkingsverband Tour de Force waarin de kansen voor de fiets in diverse maatschappelijke vraagstukken wordt verkend. Kluit: ‘We kijken daarin bijvoorbeeld naar de ontwikkeling van de zelfrijdende auto en vertalen dit dan terug naar beleidskeuzes voor nu. Ook willen we dit jaar het thema verkeersgezondheid onder de aandacht van het ministerie brengen.’

Op de lange termijn verwacht Kluit dat het denken over de fietser een enorme sprong gaat maken. ‘De huidige opkomst van fietsonderzoek is hierin een eerste stap. We hebben in september met Keypoint Consultancy, de NHTV en verschillende overheden, de FietsTelWeek georganiseerd en dat heeft veel informatie opgeleverd over waar mensen fietsen en waar ze vertraging oplopen. Op het Smakkelaarsveld in Utrecht en de Jodenbreestraat in Amsterdam lag de gemiddelde snelheid onder de tienduizenden dagelijkse fietsers bijvoorbeeld extreem laag. Van dit soort onderzoek kunnen we leren en uiteindelijk kan het zich vertalen naar beleid. Maar laten we eerst vooral nog experimenteren met oplossingen.’

Landbouwvoertuig

Wat veel verkeerskundigen zich niet realiseren, vindt Kluit, is dat Nederland wereldwijd koploper is op het gebied van fietsbeleid. En dat is niet alleen een compliment voor wie hieraan heeft bijgedragen maar vooral ook een verzoek aan wie dat nog niet doet. ‘Ik heb meegemaakt dat in een kleine gemeente werd gezegd: ‘als er een landbouwvoertuig aankomt dan gaan de fietsers maar even aan de kant’. Dat past niet bij het niveau waarop Nederland fietsbeleid maakt. Het is interessant om te onderzoeken of wat je doet, past bij een land dat wereldtop is op fietsgebied.’

 
Auteur: Leonie Walta