Lindy Molenkamp: Slim besparen op infrabeheer

Voor Lindy Molenkamp, hoofd eenheid Wegen en Kanalen bij de provincie Overijssel staat één trend centraal: ‘We verwachten dat de toenemende instandhoudingskosten van infrastructuur in de toekomst niet meer volledig gedekt zullen kunnen worden.’ Toch maakt het haar niet wanhopig. Zij gaat de uitdaging aan door alert te zijn op kosten én kansen. En nodigt andere wegbeheerders uit om kennis nog meer te delen.

Onderhoud en vervanging worden belangrijker dan aanleg van infrastructuur. Maar de beschikbare budgetten zijn daarvoor niet toereikend. Tenminste, als we uitgaan van hoe het voor de crisis ging. En die tijd komt niet meer terug, zegt Lindy Molenkamp ‘We moeten slim inspelen op toekomstige ontwikkelingen.’

Borden die waarschuwen voor spoorvorming, bruggen die gesloten worden voor zwaar verkeer, het zijn signalen van achterstallig onderhoud aan de infrastructuur. En het is niet alleen de economische crisis die zich hier laat voelen. ‘Over de levensduur van een weg kost het onderhoud minstens vier à vijf keer zoveel als de aanleg’, zegt Molenkamp. ‘Dat geld zal er de komende decennia gewoon niet komen, we zullen het met minder moeten doen.’

Molenkamp gaat deze uitdaging deels aan door het stellen van prioriteiten maar vooral ook door nu al slim in te spelen op toekomstige ontwikkelingen. Daarbij beschouwt ze mobiliteit en infrastructuur in de volle breedte, van nieuwe vervoerswijzen tot asset management en van techniek tot wetgeving.

‘Ik vergelijk infrabeheer wel eens met het onderhoud van je eigen huis. Een kozijn schilder je eens in de zoveel jaar om het te behouden, doe je dat niet dan rot het weg. Ooit zal je het sowieso moeten vervangen. Op dat moment moet je je afvragen of zinvol is om meteen ook een uitbouw te maken zodat je huis toekomstbestendig is. Zo moeten we het met infrastructuur ook doen, als het tijd is voor groot onderhoud moeten we kijken of we gelijk kunnen inspelen op de toekomst. Daar kunnen we kapitalen mee besparen.’

Matrixborden om de 900 meter

‘We zijn nu bijvoorbeeld medefinancier van een rijkswegverbreding die over een kleine 10 jaar gereed moet zijn. In de planning waren, zoals dat tot nu toe gebruikelijk is, om de 600 meter matrixborden opgenomen. Maar auto´s worden steeds slimmer: hebben we over 10 jaar dan nog wel zoveel matrixborden nodig? In het plan heeft Rijkswaterstaat de tussenafstand daarom vergroot tot 900 meter, een besparing van zo’n 10 miljoen. We houden natuurlijk wel een vinger aan de pols, elke twee jaar evalueren we welke kant het op gaat.’

Herinterpretatie Bouwbesluit

Een andere oplossingsrichting die Molenkamp noemt is het zoeken naar ruimte in bestaande wet- en regelgeving. ‘Als we bij het onderhoud aan onze kunstwerken willen voldoen aan de normen die behoren bij het Bouwbesluit 2012 dan moeten decentrale wegbeheerders vrijwel alles vervangen. Die normen zijn echter gebaseerd op kunstwerken in Rijkswegen met de bijbehorende belasting, en we hebben hier juist veel infra van een lagere categorie. Met andere provincies en een aantal grote gemeenten laten we experts een herinterpretatie van het Bouwbesluit maken, die beter past bij ons areaal en voldoende zekerheid biedt tegen veel lagere kosten.’

Zuinig zijn met publiek geld, ligt voor de hand maar in de praktijk zit er nog verrassend veel ruimte voor verbetering. Bijvoorbeeld in de aanbesteding van onderhoud aan infrastructuur. Veel wegbeheerders beginnen pas met de voorbereiding van een aanbesteding als de budgetten aan het begin van het jaar zijn vrijgegeven. Het werk kan dan pas na de zomer gegund worden maar moet nog wel in hetzelfde jaar worden uitgevoerd. De eenheid van Molenkamp bereidt bestekken tegenwoordig al in het voorafgaande jaar voor. Zo kan er ook in het eerste kwartaal al volop gewerkt worden. Omdat aannemers in die periode gemiddeld minder opdrachten hebben bieden ze goedkoper aan en zijn hun klussen beter gespreid over het jaar. Iedereen blij. ‘Ook de toezichthouders, die waren in januari altijd behoorlijk afgedraaid maar ervaren nu ook minder piekbelasting in hun werk.’

80 verschillende asfaltmengsels

Ook op kleinere schaal is er nog veel winst te boeken. Bijvoorbeeld door afstemming tussen wegbeheerders over asfaltmengels. Molenkamp: ‘Gemeenten in Twente kwamen erachter dat hun asfaltcentrale voor diverse wegbeheerders wel 80 verschillende mengsels moest maken. Daarvoor moet de centrale steeds opnieuw opstarten, en dat kost net zoveel energie als drie huishoudens in een jaar gebruiken. Zoveel verschillende mengsels hebben we natuurlijk helemaal niet nodig.’

Weegbrug bij afrit bouwterrein

Daarnaast kan de levensduur van asfalt worden verlengd door het beter handhaven van aslasten. ‘Een groot deel van de te zwaar beladen vrachtwagens die op ons wegennet rijden, betreffen werkverkeer. En dat is vaak afkomstig van projecten waarvan de overheid opdrachtgever is. We kunnen bijvoorbeeld in het contract laten opnemen dat er een weegbrug moet worden aangebracht bij de uitgang van het bouwterrein.’

Molenkamp heeft een groot scala aan concrete voorbeelden om slim te besparen op onderhoudskosten. In 2016 gaat de provincie Overijssel vooral aan de slag met e-bikes, het klimaat, Intelligent Transport Systems, samenwerking en de veranderopgave voor de overheid. Molenkamp wil op basis van de kennis van nu nagaan wat ontwikkelingen op deze gebieden kunnen betekenen voor het areaal dat Overijssel beheert. ‘Als ik één ding zeker weet dan is het dat de periode die achter ons ligt zich niet meer gaat herhalen. We zullen ons als overheid moeten aanpassen aan een veranderende maatschappij. We moeten focussen op de punten waarop we de grootste risico’s lopen in plaats van alles te willen aanpakken. Laten we vooral vooruit denken bij het nemen van beslissingen over onderhoud.’

Afkijken niet afleren maar aanleren

Molenkamp is daarbij een voorstander van het bij elkaar afkijken van oplossingen. Collega’s mogen dan ook gerust bij haar een kijkje in de keuken nemen, en Overijssel komt ook graag leren van anderen. ‘Afkijken is iets wat ons op school wordt afgeleerd, maar beter goed gejat dan slecht bedacht. Kijk wat een ander goed doet en probeer dat zelf nog beter te doen.’

Concrete tips voor de vooruitziende wegbeheerder
op 5 november 2015 gaf Lindy Molenkamp een workshop op het Nationaal verkeerskundecongres, NVC, in Zwolle, hieronder haar presentatie in tekst en beeld. 

 Presentatie: 'De vooruitziende wegbeheerder'

 Tekstaanvullingen bij 'De vooruitziende wegbeheerder'

 
Auteur: Leonie Walta