Kijk 150 jaar terug, we hebben dit eerder gedaan

Hoe richten we de openbare ruimte zo in dat er meer ruimte voor de mens is en minder voor de auto? “Het is interessant om pakweg 150 jaar terug te kijken”, vertelt Wouter Veldhuis, Rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving. “Toen stonden we voor de keuze om loopruimte te vervangen door ruimte voor trams, koetsen en uiteindelijk auto’s. Wat er toen gebeurde was een samenloop van omstandigheden, dat is nu ook zo.”

“We maakten de steden eerder in snel tempo klaar voor de nieuwe tijd. Voor de aanleg van riolering en stromend drinkwater moest de openbare ruimte flink op de schop. Daar maakten we gebruik van door ook meteen de inrichting aan te passen aan de wensen en eisen van die tijd. We zien nu een vergelijkbare ontwikkeling, die zich opnieuw vooral onder de grond afspeelt, namelijk de aanleg van digitale infrastructuur, het verzwaren van het elektriciteitsnet en de aanleg van warmtenetten.”

“Door de transitie die zich onder de grond afspeelt, zal zeker 60 tot 70 procent van de openbare ruimte de komende decennia op de schop moeten. Als je de grote stroom van veranderingen ondergronds weet te bundelen én tegelijkertijd het laagje dat je weer teruglegt aanpakt, kun je efficiënt reorganiseren. Ga dus niet ad hoc de openbare ruimte herinrichten zonder zeker te weten dat de ruimte niet de komende tien jaar sowieso op de schop moet. Zorg ervoor dat we de grote transities bij elkaar bundelen en tegelijkertijd de openbare ruimte klaarmaken voor gezonde mobiliteit.”

Elke nieuwe woning kan zetje geven

“We hebben in Nederland ongeveer 8 miljoen bestaande woningen waarvan het merendeel nog verduurzaamd moet worden. De hele energietransitie moet dus eerst en vooral gericht worden op de bestaande woningvoorraad. Wel kan elke woning die we bijbouwen in een bestaande buurt net dat ene zetje geven om de energietransitie in de hele buurt op gang te krijgen. Daarom loont het echt de moeite om nieuwe woningen bij te bouwen waar al bestaande woningen zijn. Mijn grootste zorg is dat we complete nieuwe woonwijken uit de grond gaan stampen die dan toekomstbestendig zijn, maar de rest er met de haren bij moeten slepen. De investeringskracht die gemoeid is met nieuwbouw zou je juist moeten inzetten voor bestaande ruimte en bestaande woningen.”

Verkeerskunde niet de aanjager

“Verkeerskundigen en stedenbouwers verstaan redelijk goed elkaars taal. Maar beide beroepsgroepen zijn niet de grote aanjagers van de transitie in de openbare ruimte. Waar 150 jaar geleden de medici de transitie aanjoegen – door aan te dringen op riolering en schoon drinkwater om epidemieën te voorkomen – zie ik nu de energiesector als de grootste aanjager. En dat is wel ingewikkeld, want we moeten de ‘taal’ van de energie-experts nog leren begrijpen terwijl ze nu al op vele plekken in Nederland ingrijpen in onze openbare ruimte.”