‘Gedragsverandering stimuleren door innovatie en educatie’

Om de keuze voor duurzaam vervoer bij mensen te internaliseren, moeten we op microniveau gedragsverandering stimuleren en innovatie aanjagen. “Alleen zo kunnen we steden in de toekomst leefbaar houden”, vertelt Edwin Heesakkers, managing director van EIT Urban Mobility Innovation Hub West.

Door Guus Puylaert

Heesakkers ziet een toenemende individualisering in de maatschappij, waarbij we met gekromde rug vanuit de luie stoel de smartphone bedienen, met de duim als bestuurder van een deel van ons leven. Tel daarbij op het groeiende bewustzijn ten aanzien van het klimaat, de hang naar authenticiteit, de drang ons leven anders in te richten en de toenemende belasting van ons leefmilieu, en de conclusie is dat men zich er steeds bewuster van is dat grote gedragsveranderingen noodzakelijk zijn om de leefbaarheid van de stad voor de toekomst veilig te stellen.

Meer ruimte voor de fiets

Kortom: de aandacht voor actieve en duurzame mobiliteit groeit en met name de e-bike speelt een steeds grotere rol, ziet Heesakkers. “De laatste 30 á 40 jaar was het het beleid om Nederland van meer asfalt te voorzien. Maar dat is niet langer houdbaar. Bewoners van steden die zelf geen auto bezitten, beginnen in toenemende mate in opstand te komen, aangezien zij het straatbeeld niet langer accepteren.”

De afgelopen tien jaar groeide het aandeel fiets met 3 tot 4 procent per jaar en die groei zet de komende jaren verder door, verwacht Heesakkers. De noodzaak om onze binnensteden slimmer in te richten draagt bij aan de opmars van de fiets. “Neem de postbezorging, dat het aantal bestelde pakketjes bijna niet meer aan kan. Al die ronkende dieselbussen in de straat, met open laadklep en te harde muziek, veroorzaken overlast. De druk op de stad en de straat nemen toe en zeker in oude binnensteden kan dat niet meer. De ‘15 minute city’ is daar een afgeleide van: stimuleer het gebruik van voorzieningen op korte afstand van de bewoners, zodat het totale en doorgaande verkeer afneemt en de leefbaarheid toeneemt.”

Invloed van corona

En toen kwam de coronacrisis, die patronen verder veranderde. Heesakkers: “We werken inmiddels al bijna een jaar vanuit huis en op afstand. Dat doet iets met de beleving van mensen en het went voor werknemer en werkgever. Ov-gebruik is gedaald, fietsgebruik gegroeid. Ik denk niet dat we weer snel naar grote evenementen gaan of massaal de trein nemen en met elkaar op een kluitje op het perron staan. Uiteindelijk herstelt dat wel weer naar pre-coronaproporties, maar dat kan wel eens een tijd gaan duren.”

Volgens verwachting van Heesakkers, leeft autogebruik in het post-coronatijdperk wel weer op, om opnieuw het gevoel van vrijheid te vieren. Aan de andere kant kochten ook steeds meer mensen een e-bike. “E-bikes worden steeds comfortabeler. Daarmee is het een goede concurrent voor de goedkopere tweedehands auto, die ook veel mensen hebben gekocht,  als het gaat om kortere afstanden. Qua aanschaf liggen de kosten inmiddels bijna even hoog, maar qua onderhoud, belasting en brandstoffen is de tweedehands auto veel duurder, nog los van de duurzaamheids- en gezondheidsvoordelen van de e-bike.”

Samen veranderen

De organisatie EIT Urban Mobility, die is verbonden aan het European Institute of Technology van de EU, werd in 2019 gelanceerd en wil veranderend mobiliteitsgedrag teweeg brengen op basis van de kennisdriehoek stad – educatie – industrie. “We willen niet alleen onderzoek doen of de stad verfraaien, maar gedrag veranderen. Daar heb je alle drie deze domeinen én de burgers voor nodig”, weet de managing director van EIT Urban Mobility Innovation Hub West.

“Als ieder elkaars belangen ziet, kunnen we pas samen veranderen. We merken veel enthousiasme en energie, ook vanuit bijvoorbeeld de automotive-industrie. Men zet steeds meer vraagtekens bij de e-auto als holy grail. Ik wil graag af van het beeld dat de Tesla-rijder zo goed is voor de planeet. Een automobilist versleept 2.000 kilo inclusief accu’s. Een e/bike weegt zo´n 25 kilo. Als je kijkt naar de energie-efficiëntie per km is een e-bike op de korte afstanden natuurlijk veel duurzamer.”

Gedrag internaliseren

Een omslag naar duurzame mobiliteit bewerkstelligen, is een zaak van de lange adem. “Ik kom zelf uit een systeem waarin auto de standaard was”, stelt Heesakkers. “Negen op de tien mensen pakken automatisch de auto, omdat ze de alternatieven niet heel bewust (kunnen) kiezen. Men moet een proces doorgaan om gewoontegedrag te veranderen. Dat heeft te maken met live changing events in het leven. Zoals wanneer je afstudeert, verhuist of je eerste kind krijgt.”

Een jongere generatie gedragen zich anders, ziet hij. “Twintigers kopen niet automatisch een auto als ze afstuderen. Educatie heeft invloed op het gedrag. Maar de industrie versterkt dat: als die afstudeerder zijn eerste baan heeft en de werkgever niet meteen een leaseauto aanbiedt, maar een mobiliteitsbudget ter beschikking stelt, verandert dat het gedrag van de werknemer ook.”

En in 2021?

In het eerste jaar van oprichting is EIT Urban Mobility met zo’n vijftien projecten actief in elf Europese steden (waaronder Eindhoven, Helmond en Amsterdam) en sinds 1 september bieden negen Europese universiteiten de Masteropleiding ‘Urban Mobility’ aan. Zo’n honderd studenten in Europa volgen de Master nu. “De studenten van vandaag zijn de mobiliteitsspecialisten, beleidsmakers, ondernemers, gebruikers en ontwikkelaars van de nabije toekomst. Als je daarmee in een vroeg stadium begint, pluk je binnen enkele jaren de vruchten”, zegt Heesakkers daarover.

Het Europese programma loopt tot 2026, en daarom wordt volgend jaar volop opgeschaald in verschillende producten en services. “Het einddoel is om 180 nieuwe producten en services op de markt te hebben, 1400 studenten opgeleid, minder auto’s in de binnenstad en meer vergroening gerealiseerd te hebben.”

Meer informatie

EIT Urban Mobility