‘Constructieve rebellie!’

“We moeten naar een beter menselijk milieu en van daaruit naar integrale systeemveranderingen.” Waarom? “Op de manier waarop wij nu te werk gaan, wordt het alleen maar erger.” Hoe? “Opnieuw samenwerken vanuit een constructieve rebellie.” Haalbaar? “Het is voor de duvel niet eenvoudig en het kost tenminste vijftien jaar. De hoop is op een ‘veenbrand’ die op een gegeven moment uitslaat.” Aan het woord: Mickey Huibregtsen (81), oud McKinsey-partner en al bijna twintig jaar gepassioneerd voorzitter van de vereniging ‘De Publieke Zaak’.

Nettie Bakker

“Ik heb de behoefte om kennis en ervaring te delen en wat terug te geven aan de maatschappij”, zegt Huibregtsen op de vraag wat hem op zijn leeftijd nog steeds drijft om zo actief met de publieke zaak bezig te zijn. “En ik heb een ongeremde drang om problemen op te lossen.” Een flinke scheut ‘olie op dit vuur’ zou zijn recente publicatie ‘Meer wel, over nieuwe structuren in de 21 eeuw kunnen zijn’. Huibregtsen schreef het niet, maar stelde het – conform zijn visie en gedachtegoed - samen. Samen met prominente denkers, doeners en experts. Het resultaat? 150 ideeën voor een betere samenleving.

Desastreus waardesysteem

Maar eerst een blik op het nu. Hoe ervaart Huibregtsen de huidige publieke inrichting en het bestuur en kriebelt daarbij soms ook nog zijn McKinsey-bloed? Neem bijvoorbeeld ‘de Toeslagenaffaire’ en de kennelijke ‘onmogelijkheid’ om deze specifieke misstand adequaat op te lossen? Hij noemt een aantal kernpunten. “Ten eerste gaat het niet uitsluitend over onze instituties, maar over ons allemaal. Wij hanteren in de publieke discussie een waardesysteem, dat ogenschijnlijk nobel is, maar in de praktijk vaak desastreus uitpakt. Daar doen we allemaal aan mee en daarom zijn we er ook allemaal verantwoordelijk voor.”

Nobility

Hij zegt nadrukkelijk ‘ogenschijnlijk’ nobel. “Natuurlijk ben ik 'all for nobility', maar dan wel voor als die zijn doel bereikt. Ter illustratie: ‘Bescherming van privacy’ en ‘Gelijke behandeling’ zijn op zich nobele doelstellingen, maar de toepassing daarvan binnen ons denkkader heeft met regelmaat buitengewoon ongewenste effecten. De voorbeelden ervan stapelen zich nu dagelijks op. De bevordering van privacy leidt er bijvoorbeeld toe dat in onze gezondheidszorg veel meer onderzoeken moeten worden gedaan en de behandeling niet optimaal is bij gebrek aan een totaal overzicht van medische gegevens actueel en historisch. Gelijke behandeling, bijvoorbeeld in de maatschappelijke zorg, betekent bijna per definitie, dat niemand de juiste individuele zorg krijgt. Of neem de Wet Openbaarheid Bestuur. Die leidt er vaak toe dat er geen beslissingen worden genomen of niets op papier wordt gezet. En zo kan ik onbeperkt doorgaan. Op vrijwel alle fronten geldt dat politiek correcte acties met grote regelmaat juist tot het tegenovergestelde leiden van wat zij beogen. Dat is mijn grote aanklacht tegen ons bestuurlijk denken.”

Vrijheid

“We moeten dus iedereen aan de frontlijn, maar ook aan de top, veel meer vrijheid van handelen geven”; vervolgt Huibregtsen, “maar uiteindelijk wel strikt beoordelen op naleving van onze fundamentele waarden, en niet op onze regeltjes en ‘nobele’ slogans. Als we ons beleid ten aanzien van overheidshandelen zouden projecteren op het gedrag van een voetbalelftal zouden er alleen maar doelpunten in eigen goal worden gescoord.”

“En of mijn McKinseybloed wel eens opspeelt? Onze zogenoemde ‘methode’ wil ik wel graag wat demythologiseren. Het is niets anders dan goed, open en creatief nadenken en alle relevante informatie – hard en zacht – vergaren. Maar dat kunnen helaas maar weinig mensen echt goed. Dat maakt ook dat een oplossing voor de duvel niet eenvoudig is."

Call-to-action

Het brengt de samensteller van ‘Meer wel’ op het volgende kernpunt: ‘het oplossen van elk probleem vereist het goed definiëren daarvan’. “Met opzet heb ik alle ‘Meer Wel’-teams die zich over zestien thema’s en hoofdstukken bogen, op het hart gedrukt dat ik geen oplossingen wilde, maar uitdagingen en ideeën, waarmee we de discussie op gang kunnen brengen. Realiseren van deze ideeën kost naar mijn indruk tenminste 15 jaar, maar op de manier waarop wij nu te werk gaan wordt het alleen maar erger. Dat is de essentie van het boek: een ‘call to action’.

Advies

Wat zou op basis van het hoofdstuk ‘Mobiliteit’ in ‘Meer Wel’, Huibregtsens advies zijn aan het publieke beleid, bestuur en (kennis)organisaties?. Wat kan iedereen in 2022 beslist al anders doen? “Bestudeer ‘het dozijn ‘Bouwstenen voor een Nieuw Nederland’ en pas die toe op uw eigen werk (zie kader-red). Concreet: voer in 2021 alvast ‘de menselijke maat in’, werk aan het ontschotten van problemen en oplossingen door naar integrale systeemveranderingen te kijken. Betrek de burger, geef die eigen verantwoordelijkheid en waardeer medewerkers op alle niveaus meer zichtbaar. Pas als wij er allemaal van doordrongen zijn dat we elkaar wat meer vrijheid, respect en vertrouwen moeten bieden is er hoop dat we weer echt samen kunnen werken en leven. Ik wens daarom iedereen de alomvattende oplossing voor al onze problemen: samen werken vanuit een constructieve rebellie.”

Bouwstenen

Uit de 150 ideeën die in ‘Meer wel’ worden beschreven, werd een aantal bouwstenen zichtbaar. Een greep ter illustratie.

Ontregelen. Ons gebrek aan vertrouwen in elkaar en onze aarzeling om ‘gedane zaken te keren” wakkeren een beleid aan om alles vooraf in plaats van achteraf te controleren. Zo lang we relevante voorschriften helder kunnen formuleren en beperken tot hoofdzaken en opzettelijk daarvan afwijken stevig kunnen aanpakken, kunnen we veel meer touwtjes vieren.

Prestatie boven Perfectie Waarderen. Onze systemen zijn te veel gericht op perfectie en foutloze uitvoering, terwijl burgers veel meer gediend zijn met een top presterende organisatie, die van zijn fouten leert, deze corrigeert en zijn handelen steeds aanpast aan nieuwe ontwikkelingen.

Oplossen vóór investeren. Te vaak hoort men in het publieke debat dat problemen kunnen worden opgelost door meer geld in de bestaande structuur te stoppen, terwijl het echte probleem die structuur is en de problemen er soms alleen maar groter van worden.

Meer lezen

Lees hier de PDF 'Bouwstenen'. 

Lees hier meer over De Publieke Zaak en download de publicatie 'Meer Wel'.