‘Bij Shared Space gaan de alarmbellen rinkelen’

Sjoerd Nota is adviseur bij het kenniscentrum Shared Space. “Als er ergens een shared space-project gestart wordt, gaan bij de diverse doelgroepen rondom toegankelijkheid al snel de alarmbellen rinkelen. In de beeldvorming is de toegankelijkheid van shared space slechter, terwijl juist bij shared space de discussie rondom toegankelijkheid vaak echt gevoerd wordt. Die discussie zorgt voor meer aandacht.”

“Een toegankelijke shared space kán wel”, stelt Nota. “Het hangt er een beetje vanaf over welke doelgroep het gaat. Voor iemand in een rolstoel kan shared space optimaal zijn, door het ontbreken van hellingen, net als voor ouders met een kinderwagen. Maar voor ouderen, blinden en slechtzienden is er wel extra aandacht nodig. Bij ouderen omdat de complexiteit van de situatie vaak toeneemt. De onvoorspelbaarheid van de verkeerssituatie speelt daarbij een rol. Voor blinden en slechtzienden is het ontbreken van oriëntatiepunten een potentieel probleem. Dat maakt de situatie niet per se onveiliger, maar zorgt er wel voor dat deze doelgroep eerder de weg kwijt kan raken.”

“Shared space en begaanbaarheid zijn wel goed te verenigen, maar dat vraagt om slim ontwerp en kennis van behoeftes van verschillende doelgroepen. Denk bijvoorbeeld aan gidslijnen in de vorm van een lijngoot, een plantvak of straatmeubilair. Rondom een plein kun je een zone aanbrengen die je op subtiele manier fysiek scheidt van het plein, zodat een goed begaanbare route van A naar B ontstaat waar bijvoorbeeld ouderen of kinderen zelfstandig gebruik van kunnen maken.”

‘Gemiddelde mens’

“Veel ontwerpers zijn heel vaardig, maar ontwerpen toch op basis van een gemiddelde mens. Dat geldt overigens net zo goed voor het ontwerpen van meer traditioneel ingerichte omgevingen, waarbij mensen zichzelf als norm stellen, bewust of onbewust. Je moet juist ontwerpen voor alle mogelijke doelgroepen in de samenleving, en niet voor de gemiddelde mens.”

“Dat vraagt om bewustwording onder ontwerpers van de openbare ruimte. Zo werken we ook samen met Visio, het expertisecentrum voor blinden en slechtzienden. Door diverse doelgroepen bij elkaar te brengen en bij gemeentes onder de aandacht te brengen ontstaat aandacht, bewustzijn en consensus. Als we elkaar weten te vinden, lukt er meer.”

‘Shared space niet rigide’

“Er heerst ook een soort misverstand rondom shared space. Het is geen rigide concept van ‘lege pleinen waar we niks regelen’. Er is een enorme bandbreedte aan verschillende oplossingen en wat je doet is altijd afhankelijk van de lokale context.”

“Ik zou ontwerpers willen oproepen vooral na te denken over in hoeverre een ontwerp begaanbaar is voor álle doelgroepen in het verkeer. Is ook nagedacht over een ouder iemand, over iemand in een rolstoel, enzovoort? Betrek ook vroegtijdig lokale vertegenwoordigers van bepaalde doelgroepen bij een ontwerp, bijvoorbeeld een werkgroep toegankelijkheid. Nu is het nog vaak zo dat het gaat om het repareren van een bestaande situatie of een reeds vergevorderd ontwerp, en dat levert frustratie op omdat dan de aanpassingsmogelijkheden beperkt zijn.“