10 procent anders leren kijken

‘De belangrijkste trend binnen ons vakgebied vind ik de exponentiële ontwikkeling van ICT. Deze dendert ons vakgebied binnen met wat in de literatuur ‘disruptieve invloed’ wordt genoemd: de manier waarop we leven, werken, onderwijs volgen en winkelen verandert en daarmee ook ons mobiliteitsgedrag. Er ontstaan andere vormen van ruimte- en tijdgebruik, met groeiende wisselwerking tussen het fysieke en het digitale waar het gaat om ons vakgebied. Digitaal vormt in mijn ogen een nieuwe infra-laag, naast auto, openbaar vervoer en fiets. Mijn stelling is dat deze digitale laag in rap tempo de sturende rol overneemt die de auto-infrastructuur de afgelopen eeuw opeiste. Hier komen we bij buzz-begrippen als Smart City, Smart Urbanism en Smart Mobility.

Deze ontwikkelingen gaan snel. Het wordt dus steeds belangrijker als verkeerskundige ‘van buiten naar binnen te kijken’. Om die reden hebben we trendwatching een dominant onderdeel van ons advieswerk gemaakt. In een interactieve setting bekijken we met een diversiteit aan beleidsmakers wat de context is van mobiliteit in hun stad of regio: welke zichtbare en onzichtbare ontwikkelingen zijn hierop van invloed? Na zo’n trendatelier ben ik elke keer weer positief verrast over de nieuwe dynamiek die het trenddenken oplevert, zowel inhoudelijk, als in bewustwording; ’10 procent anders leren kijken’ noem ik dat ook wel.

Bedreigingen
Als gevolg van de vlucht in ICT is mobiliteit opeens een wereldmarkt geworden, met al zijn bedreigingen. Apple en Spotify leerden ons al dat ogenschijnlijk kleine spelers, in een periode van tien jaar ineens de lakens kunnen uitdelen in een markt. Wat partijen als Uber of AirBnB nu doen is vergelijkbaar: zij rollen nu een digitale platform-infrastructuur uit die te vergelijken is met de aanleg van spoorwegen in de 19e eeuw en autosnelwegen in de 20e. Deze infrastructuur verdwijnt niet meer, ook niet met regelgeving. En het gaat exponentieel snel; ieder jaar treedt een verdubbeling op. In tien jaar ligt er dus misschien een compleet ander mobiliteitslandschap. Schoolvoorbeeld is Uber: dit concept blijft niet bij het delen van autoritten; ook openbaar vervoer en logistiek worden straks geherdefinieerd. In tien jaar tijd, en dat is slechts één concessie- of besluitvormingsperiode verder.

Kansen
In die bedreiging zit ook de kans. De gemeente Amsterdam heft nu toeristenbelasting op AirBnB, dit levert jaarlijks miljoenen op. Bekijk daarom wat je kunt leren van de achterliggende beginselen (delen, sociale netwerken, digitale platforms) en hoe je die kleinschalig kan inzetten: een Whatsapp-groep tussen buurtbewoners kan al voldoende zijn om deelmobiliteit te realiseren. Geef ruimte aan nieuwe initiatieven en kijk wat je eraan kunt toevoegen: de elektrische auto lost het parkeerprobleem in de binnenstad niet op, maar misschien zijn deelmobiliteitszones straks wel de nieuwe milieuzones.

Mobiliteitsaanbod in plaats van OV-aanbod
Dit alles is geen toekomstmuziek, want we zitten middenin deze ontwikkelingen. Een mooi voorbeeld hiervan is de herijking van het openbaar vervoer in de provincie Overijssel, waar ik in 2015 aan werk. De provincie is hierbij vooral op zoek naar sociale innovatie: samen nieuwe oplossingen tot stand brengen. In co-creatiesessies gaan we met inwoners het begrip openbaar vervoer opnieuw inkleuren. En we praten dan over mobiliteitsaanbod in plaats van OV-aanbod. Dat doen we zowel in de steden als in het landelijk gebied, met steeds de maatschappelijke ontwikkelingen als vertrekpunt: welke mobiliteitsbehoefte bestaat er uitgaande van de gebruiker en wat kan deze daar zelf aan bijdragen? Ik noem dat OV 3.0, geheel in lijn met het van harte aanbevolen boek Society 3.0: oplossingen worden niet per definitie door de overheid gerealiseerd, ook commerciële partijen of inwoners kunnen een initiatief oppakken. Juist door het versmelten van technische en sociale innovatie ontstaan echt vernieuwende initiatieven. En dan praat je over ‘Smart verkeerskunde’.

 
Auteur: Margriet Verhoog