Ledverlichting omringd met misverstanden

Marnix Lieffijn, Spectrum Advies & Design: ‘Led is duur, duurzaam en  noodzakelijk'

Openbare verlichting in Nederland zou volgens Marnix Lieffijn van Spectrum Advies & Design de allure moeten hebben van een sterrenlunch en niet van een broodje kaas met een beker karnemelk. Anders gezegd: gemeenten moeten investeren in ledverlichting, ‘maar reken je niet rijk’.

Eind november is op het terrein van het ANWB Test en Trainingscentrum in Lelystad een proeflocatie ingericht waarbij de kwaliteit van ledverlichting is onderzocht. Met de tests, én de inzet van een gebruikerspanel van de ANWB, wilde initiatiefnemer Spectrum Advies & Design in beeld krijgen hoe ledverlichting kan bijdragen aan sociale veiligheid in de openbare ruimte; ook in de nachtelijke uren. Het onderzoek moet onder meer duidelijk maken of verticale verlichtingssterkte kan worden verlaagd zonder dat er afbreuk wordt gedaan aan de herkenbaarheid van personen. Als dit blijkt te kunnen, is dat geweldig nieuws voor de duurzaamheidsambities van de bv Nederland in 2013 en verder. Daags voor de proef sprak Verkeerskunde met senior-adviseur Marnix Lieffijn.

Doorsneedagen? Die kende Lieffijn in 2012 niet en dat zal in 2013 zo blijven, is zijn stellige overtuiging. In de openbare verlichtingssector regeert de waan van de dag. De markt staat onder druk en de overheid heeft steeds minder technische kennis in huis. Lieffijn: ‘Als adviseurs springen wij voor gemeenten in de bres. We genereren geld, definiëren beleid, maken uitvoeringsplannen, geven onderhoudsadviezen en schrijven bestekken. Verder zitten we in normcommissies. We moeten vol aan de bak om uit te leggen dat openbare verlichting geen sluitpost mag zijn. Verlichting wordt nog steeds beschouwd als een noodzakelijk kwaad. Het mag nooit wat kosten. Inderdaad, een broodje kaas met een beker karnemelk.’

Als het gaat over ledverlichting, gelden nog eens extra misverstanden. Ledverlichting is een fantastische techniek, vindt Lieffijn, waarmee je geweldige accenten kunt leggen in de openbare ruimte. Maar opdrachtgevers die èn duurzaamheid belangrijk vinden èn iets te besteden hebben zijn zeldzaam. Ledverlichting is nu eenmaal duurder in aanschaf dan conventionele verlichting en nou ook weer niet zóveel energiezuiniger dan een heel bataljon aan marketeers ons wil doen geloven, maar het is wel zuiniger en dus duurzamer. Lieffijn: ‘gemeenten willen vaak en goedkoper en duurzamer, maar beide kan niet. Het kromme is overigens dat we nooit praten over de terugverdientijd van een rotonde. Waarom dan wel altijd over die van ledverlichting?’

Onderschat de waarde van duisternis niet
Trends? Jazeker! Volgens Lieffijn gaan we steeds meer toe naar regelbare systemen, op maat gemaakt naar de behoefte van de gebruiker. Die trend geldt ook voor openbare verlichting. Lieffijn: ‘Waarom zou een straat ’s nachts om 2 uur moeten baden in het licht voor die ene meneer die zijn hondje uitlaat? Minder licht kost gewoon minder. Bovendien: onderschat de waarde van duisternis niet. Ons bioritme en de natuur zijn afgestemd op de afwisseling van licht en donker. Trekvogels en vleermuizen raken van slag als ze ’s nachts licht zien.’

Naar openbare verlichting zonder elektriciteit
Kort en goed: licht moet volgens Lieffijn alleen daar komen waar het nodig is. Straatverlichting moet niet te veel achter de lichtmast vallen, en zeker niet naar boven schijnen. Die verspilling kunnen we ons niet meer veroorloven. Sterker nog: we moeten naar een toekomst toe waarin voor openbare verlichting straks helemaal geen elektriciteit meer nodig is. Elke lantaarnpaal zal binnen enkele jaren autonoom functioneren op zonnecellen, beweert Lieffijn. Die drukken de elektriciteitskosten èn de kosten van het onderhoud van ondergrondse infrastructuur.

Maar laten we niet te ver vooruit kijken. De grootste zorg voor 2013 is en blijft ledverlichting. Lieffijn: ‘De complete goegemeente denkt bij ledverlichting aan een energiebesparing van 40 procent en dus 40 procent minder energiekosten. Maar dat is 40 procent van de variabele stookkosten, die slechts een kwart van de totale kosten uitmaken. Maar goed, ook dat is meegenomen. Ik hoop dat de proef in Lelystad aantoont dat een beetje minder licht niet ten koste gaat van de sociale veiligheid. Als we dat goed kunnen communiceren, hebben veel burgers daar best begrip voor.’

 
Auteur: Joske van Lith