Vrijwillig eenrichtingsverkeer bij scholen werkt

Ruurdjan Bakker, beleidsmedewerker Verkeer & Vervoer, gemeente Oldambt

De afwikkeling van gemotoriseerd verkeer rondom basisscholen is - alle genomen maatregelen van de laatste jaren ten spijt - vaak een bron van hinder. Ouders blijven hun kinderen met de auto naar school brengen en ophalen. Deze hinder zal de komende jaren alleen maar erger worden als kleine scholen op zullen gaan in grotere, bredere scholen. De afstand tussen huis en school wordt dan groter waardoor meer ouders zich genoodzaakt voelen om hun kinderen met de auto naar school te brengen. In de perceptie van ouders ontstaat er vlakbij de ingang van de school een chaotische situatie die hinder en ergernis veroorzaken.

Een bijkomend nadeel is dat ouders die situatie als dermate onveilig ervaren dat zij hierin een reden zien om hun kind niet per fiets naar school te brengen en later niet zelfstandig per fiets naar school laten gaan. Het zit blijkbaar in de aard van de mens om zo lang mogelijk door te rijden tot men eigenlijk niet verder kan. Omdat iedereen dat gedrag vertoont en ook nog op nagenoeg hetzelfde tijdstip, ontstaat er een hoog dynamisch spanningsveld in een kleine ruimte. Helaas blijken ouders niet in staat zelf iets te doen aan deze door henzelf veroorzaakte ergernis. En blijkbaar is het ook een soort gewenning waardoor men niet (meer) in staat is wijzigingen aan te brengen in deze situatie.

In de verkeerskunde is chaos als zodanig geen op zichzelf staand criterium om maatregelen tegen te bedenken. Een chaotische situatie waarin men rekening met elkaar moet houden leidt ertoe dat de weggebruiker attent blijft. Shared Space is grotendeels hierop gebaseerd. De weggebruiker heeft geen eigen infrastructuur en moet oogcontact zoeken met andere weggebruikers om een zo veilig mogelijke situatie te creëren. De situatie waarin de weggebruiker zich veilig waant leidt in de regel tot minder oplettendheid met ongevallen tot gevolg. Kortom: een chaotische situatie hoeft nog geen reden te zijn om maatregelen te nemen. Desondanks zijn er de afgelopen jaren talloze maatregelen rondom basisscholen bedacht om op de een of andere manier orde te scheppen in de chaos, zoals zoen- en zoefzones, parkeerverboden.

Ook de gemeente Oldambt, gelegen in Noordoost Groningen, kent basisscholen in woonwijken met smalle wegen, een hoge parkeerdruk door aanwonenden en daardoor weinig parkeerplaatsen voor kortparkeerders. De gemeente meent (ook) dat een chaotische situatie alleen geen reden is om maatregelen te treffen. Anderzijds vindt de gemeente wel dat tweerichtingenverkeer in smalle straten, in combinatie met een drukke en korte spitsperiode, niet moet leiden tot congestie bij basisscholen. Hierdoor kan een situatie ontstaan waarin hulpverleningsverkeer niet tijdig op een plaats van bestemming kan zijn. Ook moet niet-school-gerelateerd-verkeer van aanwonenden zo min mogelijk geconfronteerd worden met school-gerelateerd-verkeer. Daarom heb ik mij vorig jaar met Hein Messchendorp, directeur van basisschool de Tweemaster in Winschoten, gebogen over deze problematiek en hebben ons ten doel gesteld een oplossing te bedenken die alleen van kracht is rondom de begin- en eindtijden van de school (8:30 uur, 12 uur, 13:15 uur en 15:15 uur) en die een actieve rol van de ouders vereist zonder dat er sprake is van geboden/verboden zodat verbaliserende handhaving niet aan de orde is.

Dat laatste aspect is zeker van belang aangezien de politie weinig prioriteit geeft aan handhaving bij scholen. Dit heeft geleid tot het instellen van eenrichtingsverkeer rondom de school op basis van vrijwilligheid. Hiertoe zijn speciale verkeersborden gemaakt die geen wettelijke status hebben maar die op een positieve wijze een beroep doen op het gedrag van de weggebruiker. Op de borden is de tekst ‘schoolroute’ weergegeven tezamen met een richtingspijl. Men wordt dus vriendelijk gevraagd de gewenste rijrichting aan te houden.

Ruimschoots voor de introductie van dit circulatiesysteem is een uitgebreid communicatietraject opgestart, gericht op ouders en aanwonenden. Tijdens een informatieavond zijn de aanwonenden en de ouders geïnformeerd en werd hen de problematiek geschetst. Ook werd hen verzocht zich te houden aan de rijrichting. Juist de ouders ergeren zich aan de congestie rondom school, terwijl zij zelf veroorzaker zijn. Het negeren van het eenrichtingsstelsel maakt de ouders vanaf dat moment mede schuldig. Zij hebben dan geen recht van spreken meer indien er dan toch congestie ontstaat. Tijdens het informeren van de ouders is er op aangedrongen elkaar aan te spreken indien men zich niet aan de rijrichting houdt.

De gemeente en de school zijn zich ervan bewust dat ouders die al een aantal jaren kinderen naar school brengen, een vaste route aanhouden. Zij zijn dus gewend aan een rijrichting en zullen hun ingesleten rijgedrag moeten veranderen. Ouders wiens kind na de zomervakantie voor het eerst naar de basisschool gaat, kennen de regels nog niet en staan eerder open voor de normen, waarden en regels van de school. De hoop is dat zij het gedrag van de overige ouders positief zullen beïnvloeden. Gedragsverandering van beide groepen vergt dus maatwerk. In de schoolgids van de school, die elk jaar opnieuw wordt uitgegeven, staat op het omslag een duidelijke plattegrond met de gewenste rijrichting erin getekend.

Opening verkeerscirculatieplan november 2012

Een groot voordeel van vrijwillig eenrichtingsverkeer is dat er buiten de schooltijden minder noodzaak is om de rijrichting aan te houden. De gemeente en de school zijn van mening dat een positieve benadering een beter effect sorteert dan een negatieve benadering met geboden en verboden. Bovendien hopen gemeente en school dat ouders elkaar aanspreken op gedrag zodat er meer sprake zal zijn van interactie tussen ouders. De vrijwillige rijrichting is najaar 2012 geïntroduceerd en wordt continue geëvalueerd. Alhoewel de inzet van de wijkagent mogelijk is om ouders te wijzen op de nieuwe rijrichting, is dit nog niet nodig geweest. Tot op heden zijn de ervaringen zeer positief. De praktijk laat zien dat de ouders zich goed aan de rijrichting houden waardoor de straten rondom de school eenzijdig worden belast, langzaam verkeer meer ruimte krijgt en ouders eerder geneigd zijn om per fiets hun kinderen naar school te brengen.