Verkeerseducatie amoreel

Wil Botman, senior beïnvloeder ANWB Algemeen Ledenbelang

Van 29 tot en met 31 augustus woonde ik de 5e Internationale Conferentie over Traffic and Transport Psychology (ICTTP) in Groningen bij. Deze conferentie wordt eens in de vier (!) jaar georganiseerd onder auspiciën van de International Association of Applied Psychology. Vorige keer in Washington, deze keer georganiseerd door de Universiteit van Groningen (de afdeling van Karel Brookhuis). Ongeveer 400 deelnemers vanuit de hele wereld (vooral Europa, VS, Japan, veel deelnemers uit Australië en uit enkele andere landen). Een groot deel van de presentaties is gericht op verkeersveiligheid.

Wat mij opvalt als je hier van een afstand naar kijkt: we vinden met zijn allen verkeersveiligheid een zeer belangrijk onderwerp. Je ziet dat ook als je bijvoorbeeld ANWB-leden vraagt: wat vindt u het belangrijkste thema rond mobiliteit: het antwoord is verkeersveiligheid. Toch komen er maar eenmaal in de 4 jaar slechts 400 onderzoekers en beleidsmakers bij elkaar om over de gedragsaspecten van verkeer en vervoer te spreken. Het is mij de afgelopen jaren ook opgevallen bij de Europese debatten over verkeersveiligheid dat er veel input vanuit de technische hoek is over de componenten voertuigen en infrastructuur, maar dat de input vanuit de gedragskant over de factor mens uitermate beperkt is. We vinden er allemaal wel wat van, maar de onderbouwing vanuit onderzoek is meestal dun en wordt vaak door de SWOV van over de hele wereld bij elkaar geschraapt.

Ook in de universitaire instellingen is dit te zien. De enige universiteit waar zich een klein clubje specifiek met dit onderwerp bezig houdt is Groningen, met een spin-off naar Delft. Heeft Groningen dus een verkeerspsychologie-afdeling? Nee, het is een onderdeel van ‘Experimentele Psychologie’.

Ik moet wel zeggen dat het Groningen goed gelukt is om meer de brug te slaan tussen zuiver wetenschappelijk onderzoek (vaak heel kleinschalig met studenten als proefpersonen omdat het zo goedkoop is) en het beleid. Dat maakte het programma heel wat beter te verteren dan 4 jaar geleden in Washington. Er waren bijvoorbeeld heel wat presentaties over ‘behavioral adaptation’ naar aanleiding van de introductie van nieuwe ondersteunende technologieën in auto’s (overigens niet met een simpele eenduidige conclusie). Ook was er een serie presentaties over verkeerseducatie, die niet zozeer onderzoek over educatieprogramma’s presenteerden, maar vooral nieuwe aanpakken.

Bepaald provocerend was de eerste keynotespeech over education, enforcement, engineering (3 E’s) door prof. Frank McKenna van de University of Reading.

Met betrekking tot educatie zei hij:

• Er is nauwelijks evaluatie-onderzoek gedaan naar de effectiviteit van educatieprogramma’s
• Er zijn aanwijzingen dat bepaalde vormen van educatie een negatief effect op de veiligheid hebben (bestuurders die overmoedig worden)
• Gezien deze twee omstandigheden is het a-moreel om aan educatie te doen, omdat we bewust het risico lopen het aantal slachtoffers te vergroten

Niettemin wordt er veel aan educatie gedaan, maar is het repertoire van beïnvloedingsactiviteiten uitermate beperkt veelal in de trant van ‘pas op!’-boodschappen of informatieverstrekking over de gevolgen van riskant gedrag (al dan niet met bloederige beelden). Prof. Stephen Stradling gaf een mooie vergelijking tussen beïnvloedingstechnieken die in verkeerseducatie gebruikt worden en technieken uit de medische wereld, gebaseerd op de ‘Taxonomy of Behavioral Change Techniques’ van Abraham en Michie.

Ook de medische wereld worstelt met het beïnvloeden van riskant gedrag zoals wij in de verkeerswereld doen en heeft daar al heel veel ervaring mee opgedaan. Een ander voorbeeld daarvan is de presentatie van Rob Ruiter, Toegepaste Sociale psychologie van de Universiteit Maastricht over ‘Intervention Mapping’, waarin hij ervaringen uit de medische wereld toepast in het ontwerpen van verkeerseducatie.

Er is nog veel te ontwikkelen en te evalueren rond menselijk gedrag en de beïnvloeding daarvan. Budgetten zijn daarvoor essentieel!

 
Auteur: Margriet Verhoog