Regeerakkoord: Afschaffen Studenten OV-kaart is juist kans voor ov-bedrijven

Henk-Doeke van Waveren is adviseur Openbaar Vervoer bij Goudappel Coffeng. Deze blog is geschreven op persoonlijke titel.

‘Een kaalslag voor studenten’ zo is het regeerakkoord al genoemd door het Interstedelijk Studenten Overleg, doelend op de plannen voor het afschaffen van de OV-kaart voor studenten. Reizigersaantallen (en dus inkomsten) zullen dalen en voor je het weet wordt er geschrapt in lijnen. Maar dan is niet zozeer de mobiliteit van de student in het geding, maar vooral die van de ov-reiziger in het buitengebied. De drukke trajecten van en naar typische studentenbestemmingen lopen echt geen gevaar. ‘Blijf van de bus van mijn oma af’ zou dus een eerlijker protestkreet zijn. Maar toch: volgens mij is het aanpassen van de studenten OV-studentenkaart gewoon een logisch en goed idee!

Het regeerakkoord kondigt aan dat de openbaar vervoerkaart voor studenten (SOV) wordt omgezet in een studentenkortingkaart, en dan ook voor MBO-studenten onder de 18 jaar. Dit alles moet ingaan in 2016 en structureel 425 miljoen opleveren. De verwachting is dat het aantal reizigers met 3 à 4 procent terugloopt. Hoe dit gaat uitpakken per regio/concessie is nu nog niet inzichtelijk. Daarvoor ontberen de plannen nog uitwerking en zijn nadere analyses nodig.

Eén ding staat echter als een paal boven water: dit gaat stevig impact hebben. De invoering van de SOV zorgde in 1991 voor een forse (40 procent) groei in ov-reizigerkilometers. Dat aantal daalde licht toen de student in 1994 moest kiezen tussen een week- of weekendkaart, maar op dit moment nemen de 600.000 SOV-houders nog steeds 25 procent van alle reizigerskilometers in trein, bus, tram en metro voor hun rekening. Als deze gebruikers het ov massaal de rug zouden toekeren, is dit het einde van veel bestaande en geplande ov-projecten. Misschien wel het einde van een bereikbaar Nederland.

Zorgwekkende cijfers dus, maar laten we eens één slag dieper kijken. Bijna de helft van de ov-kilometers wordt in de spits afgelegd. De kosten van ons ov-systeem worden in belangrijke mate door dit spitsverkeer bepaald. De pieken bepalen hoeveel bussen en trams we nodig hebben en hoeveel capaciteit de rest van de dag dus grotendeels onbenut blijft. Overvolle treinen zorgen in de spits voor gebrek aan zitplaatsen en vertragingen die afbreuk doen aan de reputatie van het ov. Niet voor niets heeft het fenomeen ‘Spitsmijden’ nu ook zijn weg naar de trein gevonden. Het kan uit om fervente spitsreizigers te betalen om uit die spits weg te blijven. Daar zit dus de oplossing. Studenten zijn met een marktaandeel van 30 procent oververtegenwoordigd in de spits. En ik geloof er niets van dat dat allemaal ‘must-travel-now’-ritten zijn.

De voorgestelde studentenkortingskaart kan een sleutelrol vervullen in nieuw spitsmijdend-prijsbeleid voor ons ov. Geen korting in de spits, 50 procent korting net voor/na de spits en in de dalperiode zelfs meer dan die 50 procent. Naast tijd wellicht zelfs prijsdifferentiatie naar plaats, ov-systeem of nog een ander criterium. Met de OV-chipkaart is dat technisch goed mogelijk. Pieken zwakken af, de dalbezetting gaat omhoog: de neerwaartse spiraal van bezuinigen wordt een kans voor betere benutting, een kans voor beter openbaar vervoer.

Verdeling van de gemaakte ov-gerelateerde reizigerskilometers over een gemiddelde dag (bron: CBS, Goudappel Coffeng) 

Zoals gezegd zijn de plannen nog niet echt uitgewerkt. Volop ruimte dus om het principe ’Spitsmijden’ vol te omarmen. Natuurlijk zijn nadere analyses nodig. Sowieso, want wat betekenen de bezuinigingsplannen voor elk regio, concessie en lijn? Nieuwe aanbestedingen? Wat betekent dit alles voor lopende en voorziene ov-projecten? Voor andere vervoerswijzen? Gaat de student meer fietsen? Wat zijn de gevolgen voor infrastructuur, parkeerfaciliteiten en verkeersveiligheid? Gaan studenten massaal verhuizen? Wordt de studiekeuze mobiliteit-gedreven?

Wat de antwoorden ook zijn: studenten zijn een sleuteldoelgroep om te verleiden buiten de spits te reizen. Als we als ov-sector dat voor elkaar krijgen, dan blijft het (iets minder) druk op de studentenlijnen én komt er een krachtiger ov-systeem uit naar voren. Mede namens alle ov-reizigers, alvast bedankt!

Wilt u reageren? Mail Henk-Doeke van Waveren

 
Auteur: Joske van Lith