Redeneren als bouwers voor de toekomst

Architecten worden beroemd, sommigen toch. Over hen worden boeken geschreven. Er worden scholen en instituten naar hen genoemd. Ze zijn bekend bij het brede publiek. Mensen maken speciale reizen om hun realisaties te bewonderen. Van der Rohe, Le Corbusier, Gaudi. Sterker nog, ze hoeven niet eerst te sterven om een legende te worden. Calatrava bewijst het. Maar ook bouwmeesters van bij ons zijn bij velen bekend. Victor Horta, Henry Van de Velde, ronkende namen. Ze hebben met een bijzondere visie iets gemaakt dat letterlijk is blijven staan. Of ze hebben een grote groep collega’s geïnspireerd. Ze keken vooruit. Kennelijk is eeuwige roem mogelijk door iets te doen met de gebouwde omgeving.

Ook verkeerskundigen denken mee over het openbaar domein. En hun werk heeft een heel grote invloed op het dagelijks leven van mensen. Hun verplaatsingsgedrag, hoe lang ze in de file staan, hoe veilig ze zich voelen in het verkeer. Maar vraag mensen naar beroemde verkeerskundigen en het blijft waarschijnlijk stil. Quid verkeerskundigen, hoezo beroemd?

Curieus toch hoe dat komt. De media hebben nochtans veel aandacht voor verkeersproblemen. Inderdaad, voor de problemen. Verkeer komt vaak in de pers na een monsterfile, grote kettingbotsing of treinstaking. Toevallige tooggesprekken over verkeer leiden altijd, echt waar, altijd tot een zondvloed aan klachten en gejammer. Ikzelf heb geleerd om het V-woord in de privé-sfeer zoveel mogelijk te mijden, u misschien ook. Verkeer wordt zelden bekeken vanuit iets positiefs, als mogelijkheid om je te verplaatsen, om deel te nemen aan de maatschappij.

In Nederland zijn de eerste verkeerskundigen opgeleid in het jaar dat het aantal verkeersdoden piekte. De term ‘mobiliteit’ zijn we in Vlaanderen gaan gebruiken toen we collectief immobieler werden. Typisch. Maar begrijpelijk. Als verkeers- en mobiliteitsdeskundigen zijn we dan ook een kind van onze tijd. Als oplosser van problemen. Ondertussen zijn we geworden tot ervaren verkeerspompiers, meesters in modellen, top-class technici en reken-tovenaars. We hebben een karrenvracht aan kennis en wetenschap opgebouwd, maar heeft die ons niet eerder introvert gemaakt en verlamd? Paralysis of analysis. Paralyse door analyse. Veel verkeerskundigen zijn geëvolueerd naar advocacy planners, maken effectrapporten en mobiscans à la carte en zijn zo in veler ogen notoire voorspellers van nog meer ellende. De zeldzame vakgenoten die de mobiliteitsevolutie positief durven inschatten, worden voor wereldvreemd of irrealistisch uitgemaakt. Altijd wat.

Of we onszelf in deze hoek hebben gezet of hebben laten zetten is een interessante discussie, maar dat maakt niet veel uit. Vraag is of en hoe we uit dat probleemhoekje moeten geraken. Naar de kant waar positief wordt gedacht over verkeer en mobiliteit, als mogelijkheid om te ontplooien. Het antwoord lijkt simpel: anders gaan denken en redeneren. Niet vanuit problemen, maar vanuit mogelijkheden. Niet beperkend, maar verruimend. Niet meer als Calimero de planologen met de vinger wijzen. Stoppen met zeuren over de lintbebouwing die de schuld van alles is. Kan dat? Jazeker! Het scenariodenken in onze mobiliteitsplannen heb ik altijd een prachtig ding gevonden. Echte, open-minded toekomstgerichte scenario’s zijn weliswaar schaars gebleven in onze Vlaamse plannen, maar ’t was en is een begin.

Positief en open denken dus. Er bestaat een mooi woord voor, ruimtelijke planners kennen dat al langer: voluntarisme. Plannen vanuit de wil, met een gewenste visie op de toekomst, in plaats van zich te verschuilen achter pure kennis, dwang en beperkingen. Het paaltje dat niet dient om auto’s te pesten, maar om fietsverkeer veiliger te maken. Het versmallen van straten om meer groen te krijgen. Een visie op het functioneren van de stad over 20 jaar in plaats van een vlugge belofte dat iedereen zijn auto gratis kwijt kan op minder dan 100 meter.

Terug naar de architect. Waarom nemen mensen die onder de arm? Toch vooral om een fris idee te kopen, een kijk te hebben op de manier waarop ze de volgende decennia willen wonen, een visie op hun verdere leven. En hun huis wordt dan een statement, een visitekaartje. Toegegeven, in Vlaanderen zijn er heel wat fermettes. Maar toch ook veel moois in de openbare ruimte. Misschien dat we dus wat meer moeten redeneren als architecten. Als bouwers voor de toekomst, als voluntaristen. Waar een wil is...

Deze blog is overgenomen uit Verkeersspecialist nr. 203 (februari 2014).

 
Auteur: Margriet Verhoog