OV-chipkaart kan beter

Ron Loontjens, verkeerskundige RA Infra BV

De OV-chipkaart wordt stapsgewijs ingevoerd. In Rotterdam en Amsterdam is het reizen met het openbaar vervoer alleen mogelijk met de OV-chipkaart. Binnen afzienbare tijd volgt de rest van Nederland waarmee het nieuwe betaalmiddel voor het openbaar vervoer een feit wordt. 

Het is bekend dat het grote voorbeeld van de OV-chipkaart de Octopuscard uit Hong Kong is. In Hong Kong is men sinds 1997 overgestapt op het smart contactloze betaalmiddel voor het gehele openbaar vervoer. De OV-chipkaart lijkt er op, maar verschilt nog op enkele essentiële punten van de Octopuscard. In Nederland zijn drie soorten ov-kaarten geïntroduceerd, te weten de persoonlijke OV-chipkaart, de anonieme OV-chipkaart en de toeristenchipkaart c.q. wegwerpkaart.

De toeristenchipkaart c.q. wegwerpkaart is niet opwaardeerbaar. Klantonvriendelijk, duur en niet erg milieubewust. In een milieuvriendelijke samenleving, zoals Nederland pretendeert te zijn, is dit not done. Beter is een anonieme kaart met borg met een bruikbaar bedrag. Bij inleveren van de kaart wordt de borg en het overblijvende bedrag terugbetaald. Deze klantvriendelijkheid bevordert de toegankelijkheid van het openbaar vervoer. De anonieme Octopuscard in Hong Kong, die ook door toeristen gebruikt wordt, wordt afgegeven voor 100 HK$, 10 euro, opgesplitst in 50 HK$ borg en 50 HK$ reisbedrag. Deze borg wordt bij inleveren met het resterende bedrag weer uitgekeerd. Deze kaart is klant- en milieuvriendelijker.

Prijs OV-chipkaart

In Nederland zijn diverse vervoersautoriteiten en aanbieders die diverse prijzen mogen en kunnen hanteren bij de aanschaf van de OV-chipkaart. Het is dus goed mogelijk dat de aanschaf van de OV-chipkaart bij de ene ov-aanbieder goedkoper is dan bij de andere. Zo verschilt ook de kilometerprijs per aanbieder. Syntus heeft voor het busvervoer een andere prijs dan Arriva of Veolia. Het probleem is dat in Nederland iedere aanbesteding door de ov-autoriteiten verschillend is vormgegeven. Dit werkt prijsverschillen in de hand. In Hong Kong wordt de kaart niet uitgegeven door een ov-autoriteit maar door de aparte Octopus holding. Destijds is in Hong Kong een aparte holding in het leven geroepen om de Octopuscard mogelijk te maken. Deze holding geeft de Octopuscard uit en beheert het gehele systeem. Prijsverschillen in aanschaf zijn daardoor niet mogelijk. In Hong Kong is de Octopuscard voor kinderen en ouderen gratis, evenals de normale anonieme kaarten voor volwassenen. Een borg is wel vereist. Om de invoering van de OV-chipkaart in Nederland beter te stroomlijnen, is een eigen OV-chipkaart holding een vereiste. Deze holding kan dan ook overwegen om de OV-chipkaart voor andere doeleinden in te zetten.

In het ov-klantvriendelijke Hong Kong is de Octopuscard op verschillende wijzen op te waarderen zo ook bij pinautomaten, maar ook bij  opwaardeerautomaten met papiergeld vanaf 10 HK$. Als Nederland net zo klantvriendelijk wil zijn voor ov-gebruikers, dan is het raadzaam om geen kosten te berekenen bij het opwaarderen, bij welke waarde dan ook.  

Het verschijnsel van meerdere ov-autoriteiten heeft als gevolg dat er gebieden zijn met eigen prijsafspraken. Dit mag geen probleem opleveren als iedere passagier van die prijsafspraak gebruik kan maken. Alleen is het chipcardsysteem nog niet voldoende uitgerust om een reis met diverse vervoerders aan te kunnen. Zoals demissionair minister Eurlings al heeft aangegeven moet een reiziger diverse keren een opstaptarief betalen bij een reis met verschillende vervoeraanbieders. Bij een treinreis van Zwolle naar Venlo wordt een keer gebruik gemaakt van de NS en een keer van Veolia. De reiziger dient dit als één reis te kunnen maken. Tot op heden zijn dit voor de ov-autoriteiten nog steeds twee losse reizen. Vergeet men bij de overstap in Nijmegen uit te checken en checkt men pas bij aankomst in Venlo uit, dan wordt er een extra bedrag van het tegoed afgeschreven. Vergeet men in Amsterdam bij het GVA uit te checken, dan betaalt men 4 euro extra.

Klantvriendelijkheid

Om de klant beter van dienst te zijn, is na uitloggen van de treinreis een kortingstarief voor de aansluitende bus/metroreis een reële optie. In Hong Kong wordt in enkele gebieden de combinatie trein/metro/lightrail uitvoerig gebruikt. De Octopuscard leest waar de reiziger vandaan komt, met welke vervoerder er binnen een bepaald tijdsbestek is gereisd en past daarna via de chip de prijs aan. De reiziger krijgt een korting en betaalt geen extra instaptarief. Hiermee wordt het voor- en natransport zeer aantrekkelijk. Een betere afstemming met de diverse ov-autoriteiten en vervoerders is wel strikt noodzakelijk.

Het is niet klantvriendelijk om de OV-chipkaart van tevoren in te stellen op de te reizen klasse. De reiziger dient de mogelijkheid te krijgen om eerste of tweede klasse te reizen wanneer hij dat wil. Met de huidige instelling van de OV-chipkaart is dat nog niet mogelijk. Verbeteringen zijn mogelijk, zoals in Hong Kong, door een extra eenmalige incheck op het perron bij de trein. Uitchecken is dan niet noodzakelijk.  

Poortjes

Verder kan in Nederland een probleem ontstaan bij treinstations waar geen poortjes zijn of waar de perrons niet van de openbare ruimte zijn afgesloten. Op stations waar de perrons niet zijn afgesloten van de openbare ruimten, maakt men zwartrijden met de OV-chipkaart gemakkelijker. Zonder toezicht en beveiliging is het goed mogelijk om gemakkelijk de in- en uitcheckpoortjes te mijden, als die er al zijn. Om problemen met zwartrijden en bij het uitchecken van het binnenstedelijk busvervoer te voorkomen, bestaat de mogelijkheid om vaste tarieven bij korte afstandbussen in te stellen. Bij inchecken wordt direct het vaste tarief afgeschreven. Hoe dichter de bus bij het eindpunt komt, hoe lager het instaptarief wordt. Om dit te bewerkstelligen, moet het busvervoer worden aangepast met korte- en langeafstandvervoer.

In diverse steden, zoals Eindhoven zijn stationpassages waarvan gebruikgemaakt wordt om een ander stadsdeel te bereiken zonder van het ov gebruik te maken. Deze passages behoren niet tot de openbare ruimte. Het gevolg hiervan is dat indien men van deze passage gebruikmaakt men altijd moet in- en uitchecken en daarom verplicht is om een OV-chipkaart aan te schaffen, ook al maakt men nooit gebruik van het ov.

De OV-chipkaart is in beginsel een goed ov-betaalmiddel. Er zijn veel kansen en mogelijkheden om de kaart te verbeteren mits een aantal maatregelen wordt doorgevoerd zoals betere samenwerking tussen vervoerders en kortingsmaatregelen. Als de OV-chipkaart ook gebruikt kan worden als betaalmiddel voor o.a. veerboten, diverse winkelketens, fastfoodketens en eventueel in parkeergarages, werkt dat ook in het voordeel. De drempel om de kaart te gebruiken wordt hiermee verlaagd. Verder is het mogelijk om de kaarten aantrekkelijker maken door ze uit te geven met diverse prints en in andere vormen.