NVC-vakblog: Breder kijken naar en fundamenteel anders denken over mobiliteit

Breed kijken naar het fenomeen mobiliteit biedt kansen en uitdagingen om het fenomeen mobiliteit beter te positioneren en de range van interventies en maatregelen te vergroten. Dit vraagt om anders denken over mobiliteit, uiteindelijk ten faveure van een duurzame vitale, mobiele samenleving, ook voor bedrijven, die people- en planetproof is. Deze blog is ingediend voor het programmaonderdeel Vakbeweging dat op het Nationaal verkeerskundecongres 2020/2 op 4 februari plaatsvindt.

Blog van Mike Berenos, zelfstandig adviseur

Er wordt nauwelijks vooruitgang geboekt met mobiliteit en het vakgebied; vooral op strategisch niveau en op het gebied van imago. Dat blijft naar mijn idee ook zo zolang de basisfilosofie blijft hangen op het comfortabel, veilig, snel en fysiek van A naar B gaan. Vanuit die filosofie zijn dan de fysieke infrastructuur en modaliteiten leidend.

De basisfilosofie zou moeten zijn: maatschappelijke doelen bereiken via communiceren met elkaar. Deze basisfilosofie doorbreekt ook de hardnekkige koppeling van mobiliteit aan het fysieke Verkeers/VervoersSysteem (VVS). Om maatschappelijke doelen te bereiken, om van A naar B te gaan en om te communiceren met elkaar, wint het Digitaal Communicatie Systeem (DCS) aan belang.

Zo gauw het begrip en uitgangspunt wordt omarmd dat mobiliteit ontstaat uit een communicatiebehoefte van mensen, wordt het logisch om een Communicatief Systeem als basis te zien voor mobiliteit. Ofwel, een communicatief systeem met twee onlosmakelijk verbonden subsystemen: het fysieke Verkeers-/VervoersSysteem en het Digitaal Communicatie Systeem. De samenhang tussen beide wordt dan ook binnen het Communicatief Systeem bekeken. 

Ik kom zo tot de volgende stelling:

Met mobiliteit en het vakgebied wordt - vooral op strategisch niveau en ook wat imago betreft - nauwelijks vooruitgang geboekt:

> zo lang bij mobiliteit en verkeer de basisfilosofie alleen blijft bij het comfortabel, veilig en snel

(tijd) fysiek van A naar B gaan; derhalve alleen fysieke infrastructuur en modaliteiten leidend zijn

> zo lang bij mobiliteit en verkeer de basisfilosofie niet wordt: met maatschappelijke doelen communiceren met elkaar is de essentie van mobiliteit 

> zo lang mobiliteit en verkeer gekoppeld blijven worden aan alleen het fysieke Verkeers/VervoersSysteem (VVS), dat het mogelijk maakt ‘fysiek van A naar B te gaan'. Voor het met maatschappelijke doelen communiceren met elkaar is er ook nog een Digitaal Communicatie Systeem (DCS), dat het mogelijk maakt ook ‘virtueel van A naar B te gaan’ 

> dus zo lang niet uitgegaan wordt van het gegeven dat mobiliteit, fysiek en digitaal, ontstaat door de communicatie behoefte van mensen, en dus het Communicatief Systeem de basis is. Het Communicatief Systeem met de twee onlosmakelijk verbonden subsystemen, te weten het fysieke Verkeers-/VervoersSysteem en het Digitaal Communicatie Systeem. De samenhangen tussen deze beide mobiliteiten moeten dan ook binnen het Communicatief Systeem bekeken worden, en dus niet als afzonderlijke systemen  

> zo lang - vooral in het onderwijs - niet vèèl meer aandacht besteed wordt aan het WHY van mobiliteit. "People don't buy what you do or how you do it, people buy why you do it", naar Simon Sinek "The Golden Circle", 2009

> zo lang mobiliteit en verkeer blijven gezien worden als alleen het primaat van de wegbeheerders. Mobiliteit heeft een zeer sterke sociale dimensie, o.a. het participeren aan maatschappelijke activiteiten. Derhalve zijn ook andere beleidsterreinen ‘eigenaar’. Dat vraagt om een heuse omschakeling in de organisatie rondom het fenomeen mobiliteit!  

> zo lang mobiliteit en verkeer gezien blijven worden als alleen "mens - voertuig - weg". Daar horen ook diensten - breed - en hoe je dingen organiseert bij. Met Mobility as a Service (MaaS) is er een begin gemaakt.

Why
Vanuit dit uitgangspunt geef je ook vorm aan de why-vraag voor mobiliteit, zowel in de huidige praktijk, als in het onderwijs en door bredere vakgroepen. Dan begrijp je ook dat verkeer en mobiliteit niet het primaat van de wegbeheerders kan zijn. Mobiliteit heeft immers ook een zeer sterke sociale dimensie. Denk aan voorkomen van mobiliteitsarmoede, eenzaamheid en kunnen deelnemen aan maatschappelijke activiteiten. Derhalve zijn ook andere beleidsterreinen ‘mede-eigenaar’ van mobiliteit. Dat maakt de noodzaak duidelijk van een omschakeling in de organisatie van het fenomeen mobiliteit. De organisatie van een dienst als mobility as a service leert bijvoorbeeld dat je veel verder moet kijken dan: mens-voertuig-weg.

Hoe breng je mobiliteit op een hoger plan?
Ik zie drie manieren die helpen om mobiliteit op een hoger plan te brengen, waarbij ik een accent leg op personenvervoer: een betere rol, plek en beleidsrelevantie voor mobiliteit in de samenleving, die meerwaarde biedt aan mens, samenleving en onze aarde. 

1. Het inzicht en uitgangspunt hanteren dat mobiliteit ontstaat doordat mensen op zoek zijn naar het bevredigen van hun communicatiebehoefte en dat het faciliteren van die behoefte essentieel is om maatschappelijke doelen te bereiken. Immers, wat is een samenleving waar mensen slecht of niet of nauwelijks met elkaar kunnen communiceren?" 

2. Het inzicht en uitgangspunt hanteren dat de communicatiebehoefte niet uitsluitend gepaard gaat met fysieke mobiliteit 'van A naar B'.

Communicatiebehoefte > Mobiliteit, fysiek en digitaal

3. Het inzicht hebben en uitgangspunt hanteren dat mobiliteit een sterke sociale dimensie heeft. Bij bereikbaarheid gaat het dan dus ook over, vanuit de eigen woning kunnen participeren aan maatschappelijke activiteiten en over inclusiviteit. En niet alleen over bereikbaarheid van bestemmingsgebieden.

Draagvlak voor anders denken
Deze drie manieren zijn niet nieuw. Alleen het draagvlak verkrijgen voor een nieuwe kijk op mobiliteit duurt lang, waardoor ook de 'incubatietijd' lang duurt. Misschien te lang? Want anders kijken naar, denken over en omgaan met mobiliteit is uitdagend en opent veel meer handvatten, interventies, maatregelen en oplossingen. En daarmee ook veel meer kansen om te komen tot een duurzame, vitale mobiele samenleving, ook voor bedrijven, die people- en planetproof is.

Bijwonen: Vakbeweging op het NVC 2020/2, 4 februari
Tijdens het Nationaal verkeerskundecongres 2020/2 op 4 februari staat om 16.15 het vak verkeerskunde centraal. Aan de hand van zeven NVC-blogs legt dagvoorzitter en CROW-directeur Pieter Litjens stelling voor aan het publiek en aan Denker des Vaderlands, Daan Roovers. Dit programma-onderdeel staat in het teken van 'vakbeweging'. Mis het niet. U kunt zich nog aanmelden voor 4 februari. U kunt dan ook de sessies van NVC 2020/1 terugzien die op 29 oktober zijn gepresenteerd: www.nationaalverkeerskundecongres.nl/aanmelden. U ontvangt bij inschrijving het boek 'Mobiliteit ontmoet Filosofie'. Bekijk het hele programma op: www.nationaalverkeerskundecongres.nl/programma.

Bronnen

“Communication and its relationship with digital and physical mobility patterns—A review”, Peter van der Waerden, Mike Bérénos and Geert Wets, 2019

Chapter 1 in Elseviers’ “The Evolving Impacts of ICT on Activities and Travel Behavior”, Volume 3 1st Edition https://www.elsevier.com/books/the-evolving-impacts-of-ict-on-activities-and-travelbehavior/ben-elia/978-0-12-816213-2 

In het Engels: “The role and a place for Transport&Mobility in Society”, Mike Bérénos, 2016 https://www.nmtm.eu/publicaties (Paper on New Mobility)

In het Nederlands: “De rol en een plek voor mobiliteit in de samenleving”, Mike Bérénos, 2016 https://www.verkeerskunde.nl/blog/de-rol-van-en-juiste-plek-voor-mobiliteit-in-de-samenleving 

“Verkeerskunde op weg naar een volwassen vakgebied”, Mike Bérénos, Paper NVC 2019 https://www.nationaalverkeerskundecongres.nl/ingediende-papers 

“Communication and its relationship with digital and physical mobility patterns—A review”, Peter van der Waerden, Mike Bérénos and Geert Wets, 2019

Chapter 1 in Elseviers’ “The Evolving Impacts of ICT on Activities and Travel Behavior”, Volume 3 1st Edition https://www.elsevier.com/books/the-evolving-impacts-of-ict-on-activities-and-travelbehavior/ben-elia/978-0-12-816213-2 

In het Engels: “The role and a place for Transport&Mobility in Society”, Mike Bérénos, 2016 https://www.nmtm.eu/publicaties (Paper on New Mobility)

In het Nederlands: “De rol en een plek voor mobiliteit in de samenleving”, Mike Bérénos, 2016 https://www.verkeerskunde.nl/blog/de-rol-van-en-juiste-plek-voor-mobiliteit-in-de-samenleving 

“Verkeerskunde op weg naar een volwassen vakgebied”, Mike Bérénos, Paper NVC 2019 https://www.nationaalverkeerskundecongres.nl/ingediende-papers