NDW: Effecten van Corona-maatregelen op verschillende verkeer- en vervoerstromen

Sinds de overheid flinke maatregelen heeft ingesteld om de verspreiding van Corona Virus (COVID-9) te vertragen, zien we velerlei sociaal-economische effecten optreden, ook op het verkeer. In dit blog duiken we in de data en vatten we deze verkeerseffecten kort samen.

Door Bas Turpijn, NDW.

 

Effecten automobiliteit

Eerst heb ik gekeken hoe de verkeersintensiteit per meetlus zich heeft ontwikkeld ten opzichte van dinsdag 3 maart. In de tabellen 1 en 2 is de “verkeersindex” per provincie te zien voor respectievelijk het hoofdwegennet (HWN) en het onderliggende wegennet (OWN). Dinsdag 3 maart is voor alle metingen op 100 gesteld. Daarna zijn per provincie alle berekende indexen rekenkundig gemiddeld. Hierbij ben ik uitgegaan van alle geldige uursmetingen (data error = 0) voor alle voertuigcategorieën (anyVehicle). Tevens is te zien hoe de indexen op een bepaalde dag afwijken van de gemiddelde indexwaarde voor de betreffende provincie.

Op dinsdag 10 maart zien we een vrij normaal verkeersbeeld, maar op dinsdag 17 maart, de eerste dinsdag na de stringente maatregelen, zien we behoorlijke dalingen van de verkeersindex. In Zeeland daalt deze tot 74 (26% afname t.o.v. 3 maart), maar we zien ook dalingen tot 60 (40% afname t.o.v. 3 maart). Figuur 1 toont deze index op een kaart. We zien dan dat de daling redelijk gelijkmatig over het land lijkt verdeeld, maat wel sterker is op het HWN.

 

Tabel 1 Index intensiteiten HWN t.o.v. dinsdag 3 maart per provincie  (Bron: NDW)

 

Tabel 2 Index intensiteiten OWN t.o.v. dinsdag 3 maart per provincie (Bron: NDW)

 

 

Figuur 1 Index op dinsdag 17 maart  verkeersintensiteiten t.o.v. 3 maart 2020 (Bron: NDW)

 

Figuur 2 toont specifiek voor de ring Amsterdam een ontleding van de verkeersintensiteit over de dag. We zien dan dat de daling niet gelijkmatig over de dag is gespreid. De spitsuren zijn relatief sterker gedaald (een halvering) en ook in de avonduren is de relatief sterke daling opvallend.

 

Figuur 2 Verkeersindex ring Amsterdam over de dag (3 maart = 100)

 

Effecten goederenvervoer over de weg

Als we nader kijken naar de intensiteit van het vrachtverkeer, zien we andere cijfers (tabellen 3 en 4, figuur 2): daar lijkt geen grootschalige terugval in de verkeersvraag op te treden. In sommige provincies zien we zelfs stijgingen ten opzichte van 3 maart. Wel is de spreiding binnen de provincies groter, zoals de standaard afwijking toont. Deze cijfers laten desalniettemin zien dat de terugval in verkeersintensiteit vooral bij het personenvervoer is opgetreden. Het goederenvervoer lijkt dus nog volop in bedrijf.

 

Tabel 3 Index vrachtintensiteiten HWN t.o.v. dinsdag 3 maart per provincie (Bron: NDW)

 

 

Tabel 4 Index vrachtintensiteiten OWN t.o.v. dinsdag 3 maart per provincie (Bron: NDW)

 

Figuur 3 Index vrachtintensiteiten t.o.v. 3 maart 2020 (Bron: NDW)

 

Effecten goederenvervoer over het water

Figuur 4 toont de hoeveelheid vervoerde goederen in tonnen over de Rijncorridor tussen Nederland en Duitsland, één van de drukste scheepvaartroutes van het land. De binnenvaartsector is vrij internationaal georiënteerd, waardoor de sector niet alleen met nationale wet- en regelgeving te maken heeft. Macro-economische ontwikkelingen zoals de industriële productie en handel zijn belangrijkere factoren die de volumes bepalen.

De onlangs genomen stringente maatregelen zien we dan ook niet direct terug in de cijfers. Wel zien we dat dezelfde periode in 2020 structureel lagere vervoersvolumes toont t.o.v. dezelfde periode in 2019. We zullen de economische cijfers alsmede de overslagcijfers voor het eerste kwartaal van dit jaar moeten afwachten om nadere verklaringen te kunnen geven voor deze daling, maar het Duitse Statistiekbureau (DESTATIS) heeft reeds cijfers gepubliceerd over dalende internationale handelsvolumes over januari 2020 t.o.v. 2019. In haar persbericht noemt DESTATIS wel de stringente maatregelen van de Chinese overheid als mogelijke verklaring, maar vindt het nog te voorbarig om dit te concluderen.

Een andere mogelijke verklaring van de daling kan te maken hebben met hoogwater. We hebben echter geen berichtgeving ontvangen dat dit de hele beschouwde periode problematisch was.

 

 

Figuur 4 Goederenvervoer over de Rijncorridor tussen Nederland en Duitsland (bron: RWS/CBS)

 

 

Effecten fietsmobiliteit

Op het moment van schrijven beschikken we helaas nog niet over de fietsgegevens van de week vanaf 16 maart: In een volgende blog zullen we nader ingaan op fietsverkeer. Ik neem toch alvast een voorschot: de eerste beperkende maatregelen waren immers al kenbaar gemaakt op donderdag 12 maart.

Het fietsverkeer in de afgelopen periode laat over de dagen van de week een wat gedifferentieerd beeld zien. Om het effect van de maatregelen goed in beeld te krijgen, hebben we er weer voor gekozen om een indexwaarde te nemen ten opzichte van een referentiedag. Hierbij zijn we uitgegaan van de regio Rotterdam: daarvan hebben we de meest volledige tellingen van begin 2020 tot nu.

We hebben donderdag 9 januari als referentiepunt gekozen, omdat fietsverkeer een sterke samenhang heeft met de weersomstandigheden, zoals figuur 5 toont. Op momenten met veel neerslag en/of hoge windsnelheden zien we het aantal fietspassages in Rotterdam duidelijk dalen. Donderdag 9 januari kan gekenmerkt worden als een gemiddelde dag qua fietsverkeer, als gevolg van gemiddelde weersomstandigheden.

 

Figuur 5 Fietsverkeer en weer in de regio Rotterdam (bron: NDW, KNMI)

 

De tabellen 5 en 6 lichten de fietsindex nader uit voor de vrijdagen en zondagen tot en met 15 maart. Voor de vrijdag hebben we dan 10 januari als referentie genomen, voor de zondag 5 januari. Tevens zijn enkele belangrijke weerskenmerken toegevoegd, zoals windsnelheid en neerslag.

 

Op vrijdag 28 februari zien we duidelijk het effect van de regen. Vrijdag 13 maart, als de eerste set van maatregelen reeds kenbaar is gemaakt, zien we ook al een wat lagere waarde dan normaal voor een vrijdag. Maar dat zou mogelijk ook met het weer te maken kunnen hebben gehad.

 

Zondag 15 maart laat voor een zondag eigenlijk vrij gebruikelijke waarden zien. Er is wel een lichte daling t.o.v. de referentie, maar het verloop van de zondagen laat een vrij gedifferentieerd beeld zien. Dat maakt het moeilijk een representatieve zondag te definiëren. Wel is te zien dat het weer (wind en neerslag) grotere impact lijken te hebben op het fietsverkeer dan de maatregelen tot dat moment. Met name de stormachtige weekenden in februari zijn duidelijk terug te zien in de tabellen.

 

Effecten van Corona-maatregelen zijn op vrijdag de 13^e en zondag de 15^e maart dus nog niet heel erg zichtbaar, maar definitieve conclusies kunnen we voor de fietsmobiliteit nog niet trekken. Dat hopen we volgende week te kunnen doen als we ook de fietspassages over de week van 16 maart beschikbaar hebben.

 

Tabel 5 Fietsindex en enkele weerskenmerken voor de regio Rotterdam op de vrijdagen (bron: NDW, KNMI)

 

Tabel 6 Fietsindex en enkele weerskenmerken voor de regio Rotterdam op de zondagen (bron: NDW, KNMI)

 

Conclusies

In dit blog heb ik gekeken naar het eventuele effect van de Corona maatregelen op de vraag naar verschillende typen verkeer en vervoer. Op basis van diverse databronnen kunnen we het volgende zeggen:

• de verkeersintensiteiten op de wegen zijn gemiddeld zo tussen de 25% en 40% afgenomen;
• de vraaguitval is wat sterker op het hoofdwegennet dan het onderliggend wegennet;
• de vraaguitval in de ochtend- en avondspits is aanmerkelijk hoger: tot wel 50% minder verkeer;
• het vrachtverkeer toont daarentegen geen significante daling: het goederenvervoer over de weg gaat nog altijd zijn gebruikelijke gang;
• de scheepvaart toont wel een daling, maar deze is al over langere periode  zichtbaar en hangt vermoedelijk samen met een teruggang in de internationale handel, welke al langer zichtbaar is;
• het fietsverkeer toont vooralsnog geen grote afnames, maar de data zijn nog niet volledig;
• het weer lijkt echter de meest verklarende factor te zijn voor de verkeersvraag in deze modaliteit.