Mobiliteit in tijden van een pandemie

Het coronavirus grijpt om zich heen en beïnvloedt ieders leven op dit moment. Ook op het vlak van mobiliteit is het effect overduidelijk zichtbaar, én meetbaar! Het huidige straatbeeld is er een waar het nog even moeilijk aan wennen is: lege straten, lege treinen en nul files. Nog nooit, of in ieder geval niet sinds zeer lange tijd, is ons verplaatsingsgedrag door één fenomeen zo drastisch afgenomen.

Door Bas Schilder (Trajan)

Er wordt steeds meer interessante data van de afgelopen periode gepubliceerd die een indringend beeld opleveren over de effecten van het coronavirus. Zo is in The Economist onlangs een staatje gepubliceerd waarin het verloop van het aantal geplande trips met het openbaar vervoer en lopen is opgenomen voor diverse steden in de wereld. Opmerkelijk genoeg wordt heel Nederland als één stad gezien.

Onder de titel ‘Foolishness of the crowd’ wil men vooral vertellen dat in bepaalde landen onder de huidige omstandigheden zelfs meer gereisd werd dan normaal in het ov en lopen, zoals in Sao Paulo en St Petersburg. En voorbeelden van Europese landen waar het aantal trips minder snel daalde dan in andere landen, waaronder het Verenigd Koninkrijk en Zweden. Deze data zijn bij het schrijven van deze blog alweer anderhalve week oud en gezien de snelle ontwikkelingen van dag tot dag is het waarschijnlijk dat ook daar nu minder trips door inwoners zullen worden gepland. Belangrijk gegeven is dat in veel landen dit aantal trips medio maart al met ongeveer 90 procent is gedaald.

Mobiliteit is hét terrein waar vergaande maatregelen worden getroffen om het virus in te dammen. Landen buitelen over elkaar heen om grenzen te sluiten, vliegtuigen aan de grond te houden of over te gaan op een volledige lockdown. Opvallend genoeg zit er nog altijd, ook binnen Europa, veel verschil tussen landen in de mate waarin mobiliteit beperkt wordt; aan de buitengrens, maar ook of je nog wel of niet naar werk mag [*]. Dat er van bovenaf wordt bepaald hoe, hoeveel en hoe ver je mag verplaatsen, dat waren we hier al lang niet meer gewend.

De afgelopen tijd merken we des te meer hoe mobiliteit gelijk staat aan vrijheid. Door opgelegde maatregelen, uiteraard ten goede bedoeld om mensen te beschermen, hebben we in zeer korte tijd ons verplaatsingsgedrag moeten aanpassen. Fysiek verkeer is in elk denkbaar opzicht op een minimaal niveau gekomen. Toch gaat het leven vooralsnog door, zo goed en zo kwaad als het kan. Bijna elke verplaatsing heeft nu een zeer bewust (boodschappen doen) en/of noodzakelijk karakter (de verplaatsingen van de mensen in de vitale beroepen).

Het is prikkelend om te voorspellen in hoeverre de gedragsverandering van deze tijd doorzet nadat de beperkende maatregelen weer worden opgeheven. Blijven we meer thuiswerken? Zal de congestie op snelwegen blijvend lager zijn? Zullen we in het algemeen minder op vakantie gaan of vaker bedenkingen krijgen bij verre reizen en de risico’s ervan?

De impact op de sector als geheel is nu nog lastig te overzien. Metingen worden op dit moment veelal als niet representatief beschouwd, maar bij een parkeeronderzoek medio maart lag het aantal geparkeerde voertuigen in veel woonwijken wel al zo’n 10 tot 30 procent hoger dan een jaar geleden.

Waarschijnlijk krijgen we niet veel kansen om de effecten van dit virus verder te monitoren in deze omstandigheden, waardoor vooralsnog de vraag rest in hoeverre een crisis als deze blijvende gedragsveranderingen in gang zet, of dat we na het overkomen hiervan met z’n allen weer terugvallen in het oude alsof er nooit iets is gebeurd.

Pas wanneer dit alles voorbij is en de onderzoeken weer worden uitgevoerd, zullen we dit meten en weten!