Mobiliteit in Coronatijden. En verder?

Maart 2020, crisistijden. Het coronavirus heeft wereldwijd de samenleving in de wurggreep. Ook de Nederlandse samenleving. Maar crisistijden hebben toch ook positieve kanten. Verregaande saamhorigheid, eendracht, en het gezamenlijk knokken tegen de vijand. 

Door Mike Bérénos

Ook voor het vakgebied dat naar de naam Verkeerskunde luistert openbaren zich positieve perspectieven in deze crisistijd. Dat wil zeggen, wel op een indirecte manier. Maatregelen tegen het coronavirus werken positief voor het mobiliteitsysteem. Zo is, om verspreiding van het virus in te dammen, de oproep om meer thuis te werken gelanceerd. De samenleving geeft daar goed gehoor aan. En wat zien we? Op (rijks)wegen grosso modo tientallen procenten minder verkeer, vooral in de problematische spitsen. 

 

De vraag is echter of daarmee echt telewerken zoals we dat zouden wensen het geval is? Wat doen de werkers thuis nu precies met betrekking tot het werken? Hoe ervaren ze dat? En vooral hoe gemakkelijk is dit thuiswerken voor hen, in de zin van de faciliteiten hiervan? 

 

Ik heb, in dit geval, telewerken een vorm van digitale mobiliteit genoemd. Van oorsprong werd er het overkoepelend woord telecommunicatie aan gegeven. Bij mij zit daar een gedachte achter die in Van Der Waerden, Bérénos en Wets, 2019, beschreven is. Mensen hebben de behoefte om met elkaar te communiceren. Dat hoeft niet persé alleen fysiek op pad gaan 'van A naar B' te zijn (fysieke mobiliteit), maar dat communiceren met elkaar kan ook met digitale middelen (digitale mobiliteit). En vanuit concepten over communiceren en het communicatief systeem kan aangetoond worden dat er (beleids)interessante, en wellicht meer consistente samenhangen zijn tussen fysieke en digitale mobiliteit. 

 

En zoals de fysieke mobiliteit het fysieke Verkeers-/VervoersSysteem (VVS) ter beschikking heeft, zo heeft de digitale mobiliteit het Digitale Communicatie Systeem (DCS) ter beschikking. Beide systemen zijn opgebouwd uit dezelfde elementen, te weten infrastructuur, middelen/modes en organisatie/diensten. Dat is interessant.

 

 

Dus voor telewerken moet het DCS wel op orde zijn, voor iedereen; net zoals dat ook gedaan wordt voor het VVS: infrastructuur, middelen/modes en organisatie/diensten. Maar dat geldt ook voor andere maatschappelijke activiteiten dan werken. Ik ben ervan overtuigd dat we hiermee nog lang niet zo ver zijn. Het blijft in het algemeen met het DCS "houtjes-touwtjes"-werk, "pappen en nat houden". Zo zijn vaak vandaag de dag de middelen (de wijze waarmee gecommuniceerd wordt) in het DCS vergelijkbaar met middelen waarmee in het VVS in de 19e eeuw werd gecommuniceerd, oldtimers dus.

 

Maar dus niet alleen voor telewerken moet het DCS op orde zijn. Dat moet voor alle vormen van digitale mobiliteit. Wellicht zijn er sturingsinstrumenten in het DCS waardoor - op gezette tijden - ongewenste fysieke mobiliteit kan worden voorkomen. 

 

Waarom moeten in cruciale gevallen steeds andere dan mobiliteitsproblematieken leiden tot maatregelen die goed zijn voor het mobiliteits- cq communicatief systeem en de negatieve effecten daarvan minimaliseren? Heeft het vakgebied en hebben deze vakprofessionals niet het gezag om de politiek te overtuigen? Zoals dat wel het geval was voor de betreffende wetenschappers bij de bestrijding van het coronavirus, zie toespraak Rutte op de televisie dd 16/3/2020.

 

Een ander frappant voorbeeld met dezelfde strekking was in de jaren 2015/2016 het invoeren van 130km/u op rijkswegen. Het vakgebied was daar faliekant tegen, vanwege de te verwachten grotere verkeersonveiligheid, lees meer ongevallen en meer doden. Dat is helaas ook zo gebleken!

Anno 2019/2020 moet de CO-2, stikstof en vooral de niet-kunnen-bouwen problematiek het 100km/u regime op rijkswegen weer terugbrengen. Wat in principe de verkeersveiligheid ten goede komt.

 

Kennelijk is het vakgebied en zijn de vakprofessionals niet voldoende goed in staat, wanneer het nodig is, "een vuist te maken", hun wetenschappelijk gezag te doen gelden. Terwijl dat wel nodig is. Immers mobiliteit is een te belangrijk onderdeel van de samenleving. Kunt u zich een samenleving voorstellen waar mensen niet of heel slecht met elkaar kunnen communiceren, fysiek en digitaal?

 

Dan toch als laatste over een state-of-the-art met betrekking tot het vakgebied.

 

In 2014 is er een gedegen, wetenschappelijk verantwoorde en representatieve enquête gehouden onder - ik noem ze - vakprofessionals verkeer/vervoer en aanpalende disciplines. Zie bij bronnen.

Dat loog er niet om.

 

Nu 6 jaar later, pro-activiteit volop! Maar hoe zit het met de andere bevindingen, neem het onderwijs? En met de organisatie van het vakgebied. Ik denk met stelligheid te kunnen vaststellen dat nog steeds het vakgebied niet voldoende goed georganiseerd is. Immers, in pakweg 6 jaren krijg je het niet voor elkaar er een goed en duidelijk samenhangend geheel van te maken. Waardoor wellicht maatschappelijk meer zeggings- en gezagkracht zou kunnen ontstaan. Maar dat is natuurlijk niet het enige dat telt.

Er zijn ook nauwelijks pogingen daartoe genomen. Ja, een Kennisportaal Mobiliteit en Transport (KMT), een initiatief van Jan Ploeger, waarin op een innovatieve wijze het verbinden van kennis en kennissen het adagium was. Dat heeft het niet gehaald. Zelfs aan het idee van regionale KMT-(tjes), en die zijn er hier en daar al min of meer, is het vakgebied aan voorbij gegaan. 

Een anno 2020 nog te versnipperd vakgebied. Gezamenlijk knokken zoals bij de strijd tegen het coronavirus is er nog niet bij. Terwijl deze "strijd" ook van levensbelang is. Een "strijd" namelijk voor een betere vitale mobiele samenleving: omgevingsvriendelijk, mens- en samenlevingsvriendelijk en aardvriendelijk. 

 

BRONNEN

Van der Waerden, Bérénos, Wets, 2019. Hoofdstuk 1 in “The evolving impacts of ICT on activities and travel behavior” https://www.elsevier.com/books/the-evolving-impacts-of-ict-on-activities-and-travel-behavior/ben-elia/978-0-12-816213-2

Ploeger, J, “Over een kennisportaal”, 2017 https://www.verkeerskunde.nl/artikel/het-lerend-vermogen-van-de-verkeerskunde

“Vakenquête”, 2014 https://www.verkeerskunde.nl/artikel/vakenquete-vak-verkeerskunde-moet-beter-functioneren