Een nieuwe toekomst voor DAB

Jan Linssen, algemeen directeur ARS Traffic & Transport Technology

Digital Audio Broadcasting (DAB) is een systeem voor digitale radio-uitzendingen, als alternatief voor de gangbare analoge radio-uitzendingen. De laatste vijf jaar is DAB sterk verbeterd. Dit vraagt om herevaluatie van DAB voor verkeersmanagementtoepassingen. De tijd lijkt rijp voor een brede toepassing van DAB. 

Meezenden van gegevens
DAB laat net als FM toe dat er gegevens (RDS) met het signaal worden meegestuurd. De verkeersinformatie op FM wordt verstuurd met RDS/TMC. Met DAB is dat TPEG. FM en RDS/TMC kunnen de behoefte aan meer en meer gedetailleerde en actuele verkeersinformatie niet dekken. De bandbreedte (te verzenden datavolume per tijdseenheid) van het digitale DAB is veel hoger dan die van FM en is wel geschikt.

DAB en TPEG (TPEG is de opvolger van RDS/TMC) zijn lange tijd de gedroomde opvolger geweest van FM en RDS/TMC. Het heeft om tal van industriepolitieke redenen niet zo mogen zijn. De Europese Commissie en vele Europese landen hebben zich in hun beleid om onduidelijke redenen afgekeerd van DAB en zich volledig gericht op bijvoorbeeld mobiel Internet (2,5-3-4G, Wifi, WiMax) en kortegolfcommunicatie- oplossingen (DSRC of iR) voor voertuig-wal-communicatie.

Het bereik van DAB - nu DAB+ geheten - in Europa is nu circa 40 procent. In de discussie over de meest geschikte oplossing voor voertuig-wal-communicatie moeten de technische eisen die worden gesteld aan de communicatiemedia, de kosten/baten en de wereldwijde ontwikkelingen worden betrokken. 

Mobiel internet en wegkantsystemen
De toepasbaarheid van mobiel internet en wegkantsystemen voor voertuig-wal-communicatie is niet voldoende. Bij een intensieve voertuig-wal-communicatie is de beschikbare bandbreedte en het aantal kanalen van mobiel internet al snel niet meer toereikend, mede omdat er veel point-to-point-verbindingen moeten worden opgezet en de communicatiecellen beperkt van omvang zijn. Voor persoonlijk interactief gebruik zijn dit geen beperkende eigenschappen, maar dit is anders bij massaal tijdkritisch gebruik in rijdende voertuigen.

In principe maakt de onzekerheid over het tijdig en succesvol afwikkelen van berichtenverkeer via mobiel internet, dit medium ongeschikt voor verkeersveiligheidstoepassingen en verkeersmanagement. Voor verkeersinformatie is mobiel internet wel geschikt, maar relatief duur indien niet gebruikgemaakt kan worden van flat-fee-abonnementen.

Indien het berichtenverkeer met voertuigen via wegkantsystemen wordt afgewikkeld, kan met zekerheid worden gesteld dat de passerende voertuigen met een geschikte ontvanger deze informatie ontvangen. Er ontstaat in dat geval echter een kosten/baten probleem, vanwege het grote aantal benodigde wegkantsystemen en de noodzaak om de communicatietechnologie in de voertuigen op die van de wegkantsystemen af te stemmen.

De status van de standaardisatie van de voertuig-wal-communicatie en de bereidheid van de wereldwijde auto-industrie om deze technologie massaal te volgen, is niet zodanig dat hiervan binnen enkele jaren resultaten kunnen worden verwacht die grootschalig operationeel gebruikt kunnen worden. Weliswaar zijn er voor ontwikkelingen als het Universeel Wegkantstation (UWKS) nu mogelijkheden voor toepassing van dit type technologie, maar die mogelijkheden komen uitsluitend voort uit de actuele situatie in Nederland waarin de vervanging van grote aantallen wegkantstations langs de snelwegen aan de orde is en een voertuig-wal-communicatie hierop efficiënt zou kunnen meeliften.

Het houdt geen rekening met het feit dat de veiligheidstoepassingen en verkeersmanagementtoepassingen ook langs andere wegen dan snelwegen zouden moeten plaatsvinden, en dat hiermee budgetten gemoeid zijn die waarschijnlijk niet voor die wegbeheerders beschikbaar zijn. De snelwegen beslaan immers slechts een fractie van het hele wegennet. De problematiek op de snelwegen is niet zodanig verschillend van die op andere wegen dat het alleen een veiligheidssysteem op de snelwegen rechtvaardigt.  

DAB voor broadcasting van gegevens
Een goed alternatief is DAB. De toepassing van DAB als basis voor audio- en data-broadcasting heeft zich de afgelopen jaren doorgezet. In de meeste Europese landen zijn of worden DAB-licenties geveild. In Nederland is dit al gebeurd. In Engeland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen, Zwitserland zijn ondertussen nationaal dekkende (bijna) netwerken actief. In Nederland, Oostenrijk, België en Italië is in 2012 de uitrol gepland. In de UK en Noorwegen is zelfs de switch-off van data voor FM gecommuniceerd (respectievelijk in 2015 en 2017). Het DAB-netwerk in de regio Den Haag is reeds beschikbaar voor dataverkeer.

DAB biedt de mogelijkheid om vanuit een centrale locatie een omvangrijke datastroom te besturen voor geheel Nederland. Door de codering van de data kan deze zowel in een point-to-point, narrow-casting of broad-casting mode bij ontvangers komen. Snelheden van voertuigen en de bandbreedte zijn voor verkeersveiligheidstoepassingen ruim toereikend.  

Data-ontvangers
De elektronica-industrie heeft zich al massaal gestort op de productie van DAB-data-ontvangers voor mobiel gebruik en deze zijn beschikbaar voor integratie in mobiele toestellen, of in voertuigelektronica. De prijs van DAB-ontvangers is nu al laag (enkele tientallen euro’s) en naar verwachting zullen veel radiotoestellen en Personal Navigation Devices gebruikmaken van DAB. Ford heeft aangekondigd vanaf 2012 al haar nieuwe auto’s met DAB uit te rusten. In Mercedes, BMW, Audi is dit in alle modellen als optie beschikbaar. Probleem bij die laatste categorie is nog wel de prijs (€ 300-400). 

De voordelen van DAB
De voordelen van de toepassing van DAB voor verkeersveiligheidstoepassingen en verkeersmanagement zijn groot. De informatie kan vanuit een centrale locatie worden verzonden en zodanig worden gecodeerd dat in voertuigen met DAB-ontvanger de relevante informatie direct ter beschikking komt van de bestuurder en diens medeweggebruikers. Relevante toepassingen die onder de verantwoordelijkheid vallen van de wegbeheerders zijn ongevalsmeldingen, filestaartmeldingen en gladheidsmeldingen.

Van voertuig naar wal
DAB is een broadcast- medium en heeft dus geen mogelijkheid om informatie van het voertuig naar de wal te sturen. Dit hoeft voor de verkeersveiligheidtoepassing geen probleem te zijn. Immers, voertuigen hebben in toenemende mate een systeem aan boord dat informatie naar de wal stuurt (connected-navigation) en met de komst van het verplichte e-call zal deze communicatierichting in noodsituaties ook goed geregeld zijn. Het koppelen van de inkomende berichten van voertuigen en de uitgaande informatie naar de voertuigen, is een taak die in centrale systemen goed kan worden uitgevoerd.

De toepassing van DAB voor verkeersveiligheid is inmiddels al voorzien in Noorwegen bij tunnels. Daar anticipeert men op de komst van DAB in de voertuigen en de noodzaak om dit op een kostenefficiënte wijze uit te voeren.

Kosten voor wegbeheerders
Wegbeheerders hoeven bij de toepassing van DAB niet te investeren in kostbare wegkantinfrastructuur voor de voertuig-wal-communicatie, maar kunnen hun investeringen concentreren op het verzamelen en centraal distribueren van verkeersmanagementgegevens. Zij zouden dit zelfs kunnen uitbesteden aan serviceproviders. Dit beperkt niet alleen de enorme infrastructuurkosten, maar vergroot ook het bereik, omdat de informatie nu niet wordt beperkt tot uitsluitend die locaties waar de wegbeheerders de investeringen in een wegkantsysteem hebben kunnen doen.

 Implementatietijd is evenmin een beperkende factor. De tijd tot een grootschalig gebruik zal worden bepaald door de beschikbaarheid van goedkope ontvangers (naar verwachting vanaf 2013) en de bereidheid van de overheden om hun beleid hierop af te stemmen. De voordelen voor de overheden kunnen in de miljarden euro’s lopen in vergelijking tot een aanpak met verkeersveiligheid-wegkantsystemen. 

DAB voor verkeersmanagement- en verkeersinformatietoepassingen
Verwacht mag worden dat een uitrol van DAB voor verkeersmanagementtoepassingen gepaard zal gaan met een uitrol van verkeersinformatietoepassingen door serviceproviders. DAB leent zich namelijk uitstekend voor een toepassing van beide soorten informatie in een enkele ontvanger. Dit vergroot de kans dat de ontvangers grootschalig zullen worden toegepast tegen lage kosten voor de gebruiker.

Het is aanbevelingswaardig dat in Europa de toepassing van DAB voor verkeersmanagement met voorrang wordt onderzocht. In Nederland moeten we hierin voorop willen lopen. Dit geeft zowel de wegbeheerders een functioneel voordeel en een kostenvoordeel. De industrie biedt dit goede innovatie- en exploitatiemogelijkheden.