Automatisch de toekomst in?

Naar de maan…, naar Mars…, geen files…? Mijn opa zei altijd: ‘Op de maan komen ze nooit’. Hij heeft geen gelijk gekregen en helaas heeft hij het ook niet mogen meemaken.'

De wetenschap en de techniek zijn tot veel in staat. Het menselijk vernuft is verbazingwekkend. Ik zeg dus: ‘Op Mars (bemand) komen ze wel’, maar wat dichter bij huis slaat mijn twijfel toch toe: volledig automatische voertuigen, geen files, geen stuur en aan het werk of ontspannen in je rijdende ‘huisje’? Hoewel ik een optimist ben, volg ik hierin toch de lijn van mijn opa: ‘Volledig automatisch en filevrij rijden (altijd en overal) gaat niet gebeuren’. En waarom dan wel niet?

Automatisch rijden: alleen maar zonneschijn?

• De volgtijden van de voertuigen worden kleiner, zo wordt beweerd. Wie regelmatig in de spits op een volle autosnelweg rijdt, kan zelf ervaren dat de volgtijden al tot een minimum zijn teruggebracht, zelfs zodanig dat de bijrijder met zweet in zijn handen meerijdt.
• De volgtijden worden eerder groter dan kleiner: vanwege het veiligheidsgevoel en de veiligheidsmarges die vanuit juridische overwegingen (aansprakelijkheid) in acht zullen worden genomen.
• De files lossen niet op: energie wordt goedkoper, de economie groeit, de verkeersdrukte neemt zeker niet af. Automatisch rijden staat niet boven de simpele wetmatigheid dat er wachtrijen ontstaan als het aanbod in een bepaalde tijdsperiode groter is dan de capaciteit.
• Wie durft het aan om met meer dan 100 km/uur een dutje te gaan doen of een boek te lezen? Als we kijken naar de veiligheidsprotocollen die we terecht in acht nemen voor treinen en metro’s, dan is het op zijn minst vreemd om te veronderstellen dat we ‘blind’ de weg op kunnen gaan wat betreft onze eigen en andermans veiligheid en de complexe aansprakelijkheidskwesties. Diverse metro’s en people movers rijden overigens al wel volledig automatisch en veilig. Vele andere metro’s zouden dat ook al kunnen, maar dat gebeurt niet uit psychologische overwegingen ‘ter geruststelling’ van de reizigers.
• Hacken, digitale sabotage en cybercrimes kunnen leiden tot totale ontwrichting en noodlottige gebeurtenissen: een aantrekkelijk perspectief voor terroristen, vijandige mogendheden en criminelen (chantage en afpersing).
• De volledig automatische auto wordt het walhalla voor de fietser en voetganger: zij kunnen overal en altijd voorrang nemen en krijgen, want het voertuig stopt toch wel… Met alle gevolgen van dien.

Maar zeker wel kansen!

Deze opsomming is niet bedoeld als pessimisme, maar als realisme. Hebben automatische voertuigen dan geen toekomst? Zeker wel! De technologie zal bijdragen aan het ondersteunen van de rijtaken en de verkeersveiligheid, zolang de verantwoordelijkheid, aansprakelijkheid en het attentieniveau van de bestuurder niet ondermijnd worden. De grootste kansen liggen echter niet op het vlak van het oplossen van files, maar op het vlak van:

• Vergrijzing en langer thuis wonen, het voorkomen van sociale isolatie en het gebruik kunnen blijven maken van voorzieningen;
• Vermindering van het ruimtegebruik door het autoverkeer.

Automatisch rijden in een ‘beschermde ruimte’ behoort wel degelijk tot de mogelijkheden. Lage snelheden en eenvoudige verkeerssituaties zijn dan een voorwaarde. En het doel is daarbij niet snelheid en doorstroming, maar toegankelijkheid, mogelijkheid tot deelname en onderdeel zijn van een keten (MaaS). De proeven met de WEpods op de campus van Wageningen gaan al een eind in de goede richting. Op buurt-, wijk- en dorpsniveau kunnen automatische voertuigen (met lage snelheden) op een geautoriseerd netwerk een grote rol gaan spelen:

• Als vervoermiddel voor (bewust of gedwongen) autolozen naar voorzieningen en sociale contacten in de buurt en naar ov-haltes.
• Als deelauto die vanuit een wijkdepot komt voorrijden en vervolgens als gewone auto gebruikt kan worden. Bijkomend voordeel is dat er minder parkeerruimte in de buurt nodig is en er weer meer ruimte komt voor de ontplooiing van kinderen in de openbare ruimte.
• Als onderdeel van een keten, aansluitend op ov-haltes en ov-knooppunten. En daarnaast uiteraard als automatische ov-voertuigen op vrije banen.

Focus verleggen naar maatschappelijk nut

Dit betekent dat de focus van de overheid op dit moment niet de juiste is: techniek en files zijn niet de onderwerpen, laat dat maar aan de markt over. De onderwerpen zijn de maatschappelijke vraagstukken op het gebied van deelname, toegankelijkheid en bereikbaarheid. Het zou een mooie stap zijn als de overheid de focus weet te verschuiven naar het oplossen van deze (minder sexy) vraagstukken met behulp van de technologische ontwikkeling van automatische voertuigen.

 
Auteur: Ed Graumans, bureau 'Met Graumans'