Zwakte ontdekt in bewijslast effectiviteit van fietshelm

De effectiviteit van de fietshelm wordt al 25 jaar op ondeugdelijke gronden als positief beoordeeld, aldus zelfstandig onderzoeker Theo Zeegers. Hij presenteerde de resultaten van nieuw onderzoek  naar de aannames in verschillende onderzoeken naar helmgebruik op de International Cycling Safety Conference in Hannover. Tijdens deze studie ontdekte hij dat de aannames ernstige afwijkingen vertoonden.

De effectiviteit van de fietshelm wordt vooral onderbouwd door zogenaamde case-control studies, aldus Zeegers. Dit type studie inventariseert het aantal fietsers met hoofdletsel, bijvoorbeeld op eerstehulpafdelingen van ziekenhuizen, met en zonder helm (de ‘case’) en vergelijkt dat met het aantal fietsers op straat met en zonder helm (de ‘controle’). Is het aandeel helmdragers onder de slachtoffers met hoofdletsel lager dan op straat, dan leidt men daaruit een positief effect van de helm af.

Controlegroep
In de praktijk ontbreken evenwel gegevens over het helmgebruik op straat. Noodgedwongen nemen deze studies daarom als controlegroep patiënten op eerste-hulpafdelingen die ander letsel dan aan het hoofd hebben. Dat is alleen gerechtvaardigd wanneer het dragen van een fietshelm verder geen invloed heeft op de kans om niet-hoofdletsel op te lopen. Immers, wanneer er wel een invloed is van het dragen van een helm (bijvoorbeeld meer kans op letsel), is de controlegroep niet gelijk aan (en dus niet representatief voor ) de fietser op straat. In dat geval zijn de conclusies niet van toepassing op de gewone fietser op straat.

Stilzwijgende aannames
De vraag was lange tijd of aan deze stilzwijgende aanname in het geval van de fietshelm voldaan is. Uit de studie van Zeegers blijkt nu dat gemiddeld genomen fietsers met een helm op aanzienlijk vaker niet-hoofdletsel oplopen dan fietsers zonder helm. Hiermee constateert Zeegers dat de controlegroep niet representatief is en stelt dat gerapporteerde positieve effecten uit helmonderzoeken niet valide zijn. In een drietal gevallen die expliciet in deze studie onderzocht zijn, was het verschil tussen de oorspronkelijke en gecorrigeerde cijfers zeer groot.

Hoge risico wielrenners en mountainbikes
Als verklaring voor het verhoogde risico van gehelmde fietsers om niet-hoofdletsel op te lopen (bijna driemaal zo hoog), noemt Zeegers het relatief hoge risico van wielrenners en mountainbikers op ongevallen. Hierdoor belanden ze vaker op de eerste hulp en dus ook in de controlegroep.

Betere onderzoeken
Zeegers hoopt dat zijn onderzoek de overheid uitdaagt om snel aan te sturen op een betere onderzoeken naar de effectiviteit van helmgebruik en dat de overheid promotiecampagnes voor de helm tot die tijd stillegt. De gehele studie kan binnenkort nagelezen worden op de website van het ICSC2015 http://www.icsc2015.eu/ en nu al op https://www.researchgate.net/profile/Theo