Wie trekt er aan de touwtjes van het MIRT?

Niek Mouter, TU Delft, legt in een onderzoek de beinvloedingspatronen bloot die een rol spelen bij grote infratructuurprojecten. Hiervoor interviewde hij 28 politici over de actoren die politieke besluiten over het MIRT voor en achter de schermen beïnvloeden.

Voor zijn onderzoek sprak Mouter met politici in de  periode juli 2014-november 2015. Alle politici die hij sprak waren werkzaam in de periode 2003-2015. Vier van hen waren bewindspersoon, 22 Kamerlid en 2 gedeputeerde. Daarnaast sprak Mouter met 10 topambtenaren. Alle reacties zijn getranscribeerd, geanonimiseerd en vervolgens systematisch gecodeerd en gecategoriseerd. De analyses zijn door een andere wetenschapper gecontroleerd.

Mouter stelt op basis van dit onderzoek dat vóór de schermen de bewindspersonen van I&M de belangrijkste actor zijn, omdat zij een hoofdrol spelen in de bestuurlijke overleggen met decentrale overheden en in de Tweede Kamerdebatten. Hun rol achter de schermen vullen zij daarentegen verschillend in. Waar de ene bewindspersoon ook achter de schermen de besluitvorming domineert, heeft de andere bewindspersoon een veel minder grote rol achter de schermen. In dit laatste geval hebben andere actoren de touwtjes in handen; bijvoorbeeld Kamerleden of ambtenaren.

Ruilhandel
Met name in de periode 2003-2010 hebben Kamerleden die een specifieke regio vertegenwoordigen infrastructuurprojecten voor hun regio zeker gesteld via verschillende strategieën. Bijvoorbeeld ruilhandel: ‘als jij mijn project steunt, steun ik jouw project’.

Uit dit onderzoek volgt ook dat decentrale bestuurders verschillende strategieën gebruiken om de kans te vergroten dat bewindspersonen en Kamerleden projecten in hun regio omarmen. Zo zetten zij professionele lobbyisten in, organiseren zij werkbezoeken voor Kamerleden en zetten zij Kamerleden van hun eigen partij onder druk wanneer deze niet pleiten voor projecten in hun regio; bijvoorbeeld door te klagen bij de partijleiding over het Kamerlid. Verschillende geïnterviewde politici noemen een krachtige lobby (of het gebrek eraan) als de belangrijkste factor die maakt dat een infrastructuurproject doorgaat (en een ander project niet).

Een goede lobby heeft volgens de geïnterviewden zoveel invloed omdat prioriteren voor een politicus lastig kan zijn wanneer projecten ongeveer gelijk scoren op de criteria die voor hem/haar belangrijk zijn. Verschillende politici noemen lobbyisten onmisbaar omdat Kamerleden vaak slechts over één medewerker kunnen beschikken. De informatie die lobbyisten aanleveren is niet neutraal, maar volgens geïnterviewde Kamerleden is het beter om geobjectiveerde informatie vanuit een bepaald belang te krijgen dan geen informatie.

Andere actoren die proberen achter de schermen de besluitvorming over het MIRT te beïnvloeden zijn de minister van Financiën, de minister-president, topambtenaren, omwonenden en andere actievoerders. De strategieën die deze actoren hanteren, komen in dit onderzoek naar voren.

Voor zover bekend bij Mouter is er nog geen systematisch onderzoek gedaan naar de actoren die besluitvorming rondom het MIRT achter de schermen beïnvloeden en de beïnvloedingsstrategieën die zij inzetten. Dit onderzoek probeert dit kennisgat te dichten. Het onderzoek en samenvattingen van de interviews zijn de gepubliceerd op www.mkba-informatie.nl.