Wenen: openbaar vervoer zoals de klant het wenst

De 2,5 miljoen inwoners van het stadsgebied Wenen kunnen kiezen uit een metro en tramsysteem die respectievelijk op de vijfde plaats in Europa, en op de vierde plaats in de wereld staan. Er zijn ruim 100 metrostations, 1000 tramhaltes en 3000 bushaltes verspreid over het hele stadsgebied. Het ov wordt hier aan de man gebracht als ‘iets van ons’, de klanten worden in de publiciteit als ‘huisvrienden’ bejegend.

Niet zo gek dat ruim 85 procent van de Weense bevolking positief oordeelt over de kwaliteit van het stedelijk ov. En het aantal ov-reizigers al 30 jaar lang gestaag stijgt, met zo’n 2 procent per jaar.  Momenteel vervoert het stadsvervoer van Wenen dagelijks 2,3 miljoen reizigers. Ruim 360.000 bewoners, vooral senioren en scholieren, bezitten een Weense ov-jaarkaart. Daarnaast zijn kwartaal-, maand- dag- en uurkaarten, verkrijgbaar bij winkels op zowat elke straathoek. 36 procent van alle verplaatsingen zijn per ov. De ‘modal split’ wijzigt ten nadele van de auto, die met 31 procent op de tweede plaats komt. Verplaatsingen te voet komen met 28 procent op de derde plaats.

Opvallend is dat het Weense ov zijn klanten een klankbord biedt. Kan de bewegwijzering beter? Zijn lijnnummers en routes van afzonderlijke tramlijnen vatbaar voor verbetering? Hoe worden moeders met kinderwagens bij in- en uitstappen beter bediend? Er is een klantenraad die bestaat uit 16 leden, die suggesties inzamelt en bespreekt met de leiding van het Weense ov. Elke 4 jaar zijn er verkiezingen voor deze raad. Iedere inwoner mag zich kandidaat stellen voor deze ‘Fahrgastbeirat’. Twee punten van kritiek vallen op. Veel klanten vinden dat trams en bussen onvoldoende voorrang genieten. Een tweede punt betreft de aantasting van de privacy door de enorme hoeveelheid camera’s, vooral in de metro. Volgens Wiener Linien, het stedelijk ov-bedrijf, is dit de prijs die moet worden betaald voor de aantoonbaar hoge sociale veiligheid.

Naast het sociale aspect zijn vallen ook planologische effecten op. Nieuwe subcentra met  kantoorkolossen verrijzen bij de uiteinden van nieuwe metrolijnen. Hoogbouw ontbreekt in de fraaie historische binnenstad, maar rukt op in buitenwijken.

Deze sterke positie van het ov in Wenen is het resultaat van 100 jaar intensieve bemoeienis en investeringen door het stadsbestuur. Toen aan de alleenheerschappij van trams een eind kwam, koos Wenen voor een geleidelijke transitie. Gewone trams werden sneltrams op vrije baan. Daarna werden vrije banen geïntegreerd als elementen van metrolijnen. Deze flexibele planning, met behoud van het goede, betekent ook dat Wenen binnenkort nieuwe tramlijnen zal aanleggen, aan de oostzijde van de Donau, waar nieuwe wijken komen. Mogelijk dat ook die tramlijnen in een verre toekomst op hun beurt weer worden opgewaardeerd tot ‘echte’ metro’s. Mocht de klant van de toekomst er om vragen.

 
Auteur: Jacques Lorsheijd