Vrachtvervoer stuit op inefficiënt netwerk overslagterminals (VK 4/2014)

Het Nederlandse goederenvervoer kan duurzamer, goedkoper en efficiënter, maar de oplossingen daarvoor kunnen rekenen op weerstand. Zo kan de invoering van een hogere prijs op CO2-uitstoot in combinatie met een slimmere planning van overslagterminals helpen, maar bijvoorbeeld ook hogere kosten opleveren voor vervoerders. Dit blijkt uit het NWO-onderzoek van Mo Zhang waarop zij vorig jaar aan de TU Delft promoveerde.

Het goederenverkeer stoot broeikasgassen en fijnstof uit. Als dit soort emissies vermindert, is dat beter voor het milieu en scheelt dat de samenleving kosten. Hoeveel kosten dat scheelt maakt Zhang inzichtelijk. Hiervoor ontwikkelde zij een model dat het effect kan berekenen van beleidsmaatregelen op de verschuiving van goederenstromen van meer naar minder milieuvriendelijke modaliteiten. Een voorbeeld hiervan is het effect van een beter netwerk van terminals, waarbij bijvoorbeeld de meest efficiënte locaties kunnen worden bepaald die in het netwerk kunnen dienen als multimodaal overslagpunt voor weg-, water- en spoortransport.

Draaien aan verschillende ‘vervoersnetwerkknoppen’
Volgens Zhang kan het model grootschalige, multimodale netwerken met meerdere goederentypen voor verschillende stakeholders simultaan beschrijven. Het is ook te gebruiken voor een integrale toetsing van aanpassingen aan het prijsbeleid, de infrastructuur en de servicenetwerken. Resultaten worden via een geografisch informatiesysteem gevisualiseerd per vervoerswijze en per goederengroep, op netwerkschakels, overslagterminals, corridors, en ook op regionaal, nationaal, en op netwerkniveau.

Uit proeven met het model blijkt dat een hogere prijs voor uitgestoten CO2 kan leiden tot lagere totale vervoerskosten, ondanks de extra kosten voor intermodale overslag. De extra overslagkosten worden gecompenseerd door een kostenbesparing als gevolg van het bundelen van vrachtstromen en intermodaal vervoer. Maar doordat deze kostenbesparing de geïnternaliseerde CO2-emissiekosten niet kan compenseren, zullen de totale operationele kosten voor vervoerders in zo’n geval wel enigszins toenemen.

Gevestigde belangen
Het sluiten van kleinere terminals zal in de praktijk niet snel gebeuren, stelt Zhang. Private (overslag)bedrijven en lokale overheden hebben bij deze kleine terminals vaak belangen die kunnen conflicteren met de doelstelling om totale netwerkkosten te minimaliseren. Daarentegen blijken de hub-netwerkdiensten volgens het model te duur in vergelijking met traditioneel wegtransport of shuttlediensten voor de binnenvaart. In de toekomst zullen deze diensten alleen op lange termijn haalbaar zijn, bij zeer grote verkeerstoename in het meest extreme vraagscenario.

Hoe belangrijk is CO2?
Zhang concludeert dat er niet één optimaal goederenvervoernetwerk te ontwerpen is. Wel levert haar onderzoek een keur aan mogelijke netwerkontwerpen op. Welke netwerkoplossing het meest optimaal is, hangt af van de relatieve waarde die wordt gehecht aan CO2-emissies.

Provincie of Rijksoverheid moet regie voeren op de bouw van containerterminals door gemeenten, zegt promotor Lori Tavasszy, hoogleraar goederenvervoer en logistiek aan de TU Delft in een reactie op het proefschrift in Binnenlands Bestuur op 5 maart 2014. ‘Verschillende gemeenten hebben al een containerterminal, zijn er een aan het bouwen of hebben het plan er een aan te leggen, maar er is geen vraag. Wellicht trekt de markt na 2015 aan, maar dat is nog geenszins zeker. Tavasszy pleit daarom voor coördinatie op provinciaal of nationaal niveau voordat, zoals nu gebeurt, subsidies worden verstrekt.’

Klik hier voor het volledige proefschrift van Mo Zhang: 'A Freight Transport Model for Integrated Network, Service, and Policy Design'

 
Auteur: Margriet Verhoog