Virtual Reality gebruiken: wie durft?

Afstudeerder Jonathan de Kleuver (Goudappel) ontwikkelde een VR-applicatie om ruimtelijke ontwerpen in 3D te visualiseren en zo het draagvlak onder stakeholders te vergroten. Hij is genomineerd voor de Beste Paperbijdrage op het Nationaal verkeerskundecongres op 3 november en geeft ook een workshop.

Deze zomer studeerde ik af op het onderwerp 'Hoe kan Virtual Reality (VR) bijdragen aan het bevorderen van de betrokkenheid van stakeholders bij het ontwerpproces van ruimtelijke concepten'. Om dit te onderzoeken heb ik een VR-applicatie ontwikkeld voor een professionele VR-bril (Oculus Quest 2), die gebruikers rond laat lopen in een virtuele 3D-versie van een ruimtelijk ontwerp. De gebruiker kan in deze virtuele omgeving op een heel aantal punten interactie aangaan met de omgeving. Zo kunnen zij bijvoorbeeld het weer, de verkeersintensiteit of de ooghoogte aanpassen. Op die manier kunnen zij het ruimtelijk ontwerp in verschillende omstandigheden beoordelen om zo een volledig en realistisch beeld van het voorgestelde concept te krijgen.

Deze applicatie heb ik getest op twee bewonersavonden in Lonneker, Overijssel, over de herinrichting van het dorpsplein waarvoor Goudappel de opdracht kreeg. Normaal gesproken gaat een adviesbureau als Goudappel alleen gewapend met vlakkentekeningen, een artist impression, of in een uitzonderlijk geval een 3D-visualisatie naar een bewonersavond om de betrokkenen van de kracht van het ontwerp te overtuigen. Maar nu had ik het concept-ontwerp in 3D gevisualiseerd en vervolgens in mijn VR-applicatie gezet, zodat de dorpsbewoners een VR-ervaring kregen aangeboden.

Positieve reacties

De resultaten van deze pilot waren louter positief. De bewoners die hun dorpsplein in VR hadden bekeken, gaven terug dat zij zich nu pas goed voor konden stellen hoe het ontwerp van Goudappel er in werkelijkheid uit zou komen te zien. Met de VR-bril op konden zij wanneer zij wilden snel schakelen tussen de bestaande en de voorgestelde situatie op en rond het plein.

Ook gaven mensen terug dat zij zich hierdoor meer serieus genomen voelden, puur omdat de moeite was genomen om hen deze VR-ervaring aan te bieden, met als doel om het voorgestelde ontwerp op een zo’n realistisch mogelijke manier te communiceren richting de bewoners. De bewoners zeiden dat zij de gebruikelijke fraaie 3D-plaatjes en artist impressions meer ervaren als verkoopplaatjes, omdat daarop altijd de zon schijnt en de vogels fluiten. Zij ervaarden de VR-ervaring sterker als iets dat echt voor hen werd gemaakt, om het voorgestelde ontwerp beter te kunnen doorgronden. Daarnaast krijg je met behulp van VR een veel realistischer beeld van het ontwerp, omdat je werkelijk het gevoel hebt op dat dorpsplein te staan.

Duur? Besparing!

De techniek is er en de eerste resultaten met bewoners zijn positief. Waarom wordt er dan toch niet vol ingezet op het aanbieden van VR bij het communiceren van ruimtelijke ontwerpen richting stakeholders? Het antwoord daarop is altijd hetzelfde: het is duur. Dat lijkt in eerste instantie inderdaad zo te zijn. Mijn betoog is echter dat op de lange termijn de inzet van VR juist voor een besparing kan zorgen.

Hoe het nu gaat is als volgt: het adviesbureau krijgt de aanvraag om een ontwerp te maken voor een bepaald gebied en er wordt een ontwerp gemaakt dat volgens het bureau het beste antwoord geeft op de vraag. Vervolgens wordt geprobeerd om voldoende draagvlak te krijgen voor het ontwerp door onder meer bewonersavonden te organiseren waar het ontwerp wordt gepitcht door de makers. De betrokkenen gaan akkoord op basis van een ontwerp dat zij zich nog niet goed kunnen voorstellen. Pas later, als er daadwerkelijk gebouwd wordt, hebben zij door hoe het er echt uit komt te zien - en dan vallen er ineens zaken op waar ze toch niet zo blij mee zijn.

Vervolgens kan dat tot bezwaarprocedures leiden, die het project onvermijdelijk vertragen. Een groot voordeel van het gebruik van VR is dat deze late bezwaren al in een veel vroeger stadium geïnventariseerd worden: het ontwerp kan waar nodig nog aangepast worden, waardoor het project minder of geen vertraging oploopt. Dat scheelt flink in de uiteindelijke kosten. Een besparing die de kosten van het maken van een VR-ervaring meestal ver overstijgen.

Ruimtelijk ontwerp

Ook voor ruimtelijk ontwerpers kan het voordelen hebben om door een virtuele versie van je eigen ontwerp heen te kunnen lopen, omdat je in VR altijd andere dingen opvallen dan op het platte vlak in 2D. Denk aan zichtlijnen, schaduwen en het algehele gevoel van de door jouw getekende omgeving. Een ruimtelijk ontwerp wordt kwalitatief gezien mijn inziens dus altijd beter door het gebruik van VR.

Wat de techniek betreft: die is al veel verder dan veel mensen denken. Op het Nationaal verkeerskundecongres op 3 november geef ik een workshop van een uur waarin ik de deelnemers zal laten werken met de door mij ontwikkelde applicatie, en ik nodig u van harte uit daarbij aanwezig te zijn om kennis te maken met deze indrukwekkende technologie met heel veel praktische toepassingsmogelijkheden. Toepassingen die met name voor ons vakgebied uitermate interessant zijn maar nog niet of nauwelijks worden gebruikt.

Om u als lezer alvast een indicatie te geven van waar wij als mensheid op technologisch gebied zijn: kijk nog eens goed naar het 3D-plaatje bovenaan deze blog. Aan het maken daarvan is geen mens te pas gekomen. In minder dan twee minuten is dit plaatje met behulp van AI (Artificial Intelligence) pixel voor pixel opgebouwd op basis van een woordelijke beschrijving. Tot een paar jaar geleden was deze techniek nog ondenkbaar, maar het is nu realiteit. Zo is het ook met VR. De ontwikkeling van deze technologie gaat zo verschrikkelijk hard, dat het nu tijd is om in te stappen en erin te investeren voordat het te laat is en je concurrenten je aan alle kanten voorbij vliegen.

Niet wachten

Vol vertrouwen stapte ik met mijn VR-applicatie onder de arm naar verschillende bureaus om een demonstratie te geven in de verwachting dat mij een baan zou worden aangeboden, maar keer op keer kreeg ik dezelfde reactie te horen: het ziet er waanzinnig uit en we geloven dat het een positieve impact zal hebben op stakeholders. Maar het kost te veel geld en de vraag is er nog niet.

Ik zou het willen omdraaien: als je wacht met investeren totdat er vraag is uit de markt, dan ben je al te laat. Voordat je als bedrijf dan een VR-applicatie hebt ontwikkeld en jezelf op de juiste manier hebt geprofileerd in de markt ben je twee tot drie jaar verder. Het is dus zaak om juist nu te beginnen om VR als techniek te omarmen en koploper te zijn in dit veld.

Nationaal verkeerskundecongres

Jonathan de Kleuver geeft op 3 november een workshop tijdens het Nationaal verkeerskundecongres over het gebruik van VR in ontwerpprocessen. Bent u geïnteresseerd? U kunt zich hier aanmelden.