Verkeersbord met ‘ogen’ verbetert gedrag

De proef is uitgevoerd door Goudappel Coffeng in samenwerking met de Radboud Universiteit Nijmegen en de gemeente Utrecht.

Strenge ogen tegen foutparkeren
De onderzoekers onderzochten het effect van extra borden bij laad- en losplekken op de Utrechtse Kanaalstraat, waar vaak foutparkeerders stonden. Een extra bord waarin werd gewezen op het risico van een boete had geen merkbaar effect. Toen het bord werd voorzien van een paar streng kijkende ogen, nam het aantal foutparkeerders significant af: met 18 procent. Gevolg: een betere en veiligere doorstroming.

Marc de Haan, psycholoog bij Goudappel Coffeng: ‘De meeste mensen weten echt wel dat je niet mag parkeren op een laad- en losplek. Toch doen ze het. Tussen de norm kennen en er naar handelen zit een hele wereld aan processen in ons onderbewustzijn. De proef in Utrecht was er op gericht maatregelen te vinden die daar succesvol op ingrijpen. Het toevoegen van ‘ogen’ op het verkeersbord blijkt dus zo’n maatregel te zijn. Ogen appelleren onbewust aan de aanwezigheid van toezicht. Meer mensen vertonen daardoor uit zichzelf het gewenste gedrag. In dit geval: elders parkeren.’

Smileys
De beïnvloeding door ‘ogen’ is ook in andere studies aangetoond. In Amsterdam bijvoorbeeld is een smiley-bord succesvol ingezet om het percentage door-rood-fietsers te verminderen. Ook zijn er succesvolle voorbeelden buiten de mobiliteitswereld. De Haan: ‘Ik ken een herentoilet waar op de muur afbeeldingen van dames ons indringend aankijken. Ons plasgedrag wordt er netter door.’

Bordenwoud
De Haan benadrukt dat het niet de bedoeling is dat heel Nederland wordt volgehangen met ogen om het gewenste gedrag te ontlokken: ‘We pleiten al tijden voor een vermindering van het bordenwoud waar mogelijk. Het is belangrijk, dat per situatie wordt bekeken wat de beste oplossing is. Het zou best kunnen dat voor de situatie in de Kanaalstraat op de lange termijn de focus komt te liggen op meer fietsgebruik op de korte afstand. Hierdoor neemt de parkeerdruk af, wat zorgt voor minder chaos en een verbetering in de verkeersveiligheid. Om het fietsen op de korte afstand te stimuleren, worden andere gedragsveranderingstechnieken ingezet dan een ‘paar ogen’.’

Opticien
Ook denkt de psycholoog dat de borden met ‘ogen’ niet zal concurreren met reclame-uitingen voor opticiens: ‘Voor het huidige onderzoek is er gekozen om het gewenste gedrag (doelgedrag) te benadrukken 'on the spot', dus bij de laad- en losplek. De reclame-uiting van bijvoorbeeld een opticien zal de klant/verkeersdeelnemer waarschijnlijk niet eerder tegenkomen dan in de buurt van de opticien zelf dus ik zie geen concurrentie-probleem.’

Gedragscampagnes
Er komt steeds meer aandacht voor (onbewuste) gedragsbeïnvloeding in het verkeer. Dit jaar lanceerde het ministerie van IenM bijvoorbeeld de campagne ‘verkeersveiligheid door Nijntje’. In Verkeerskunde 6/2013 (verschijnt 29 oktober) is Karel Brookhuis, hoogleraar Gedrags- en Maatschappijwetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen,  gasthoofdredacteur van het dossier over gedrag.

 
Auteur: Joske van Lith