Uitwijken? Dat kan beter! (VK 1/2015)

U-routes zijn routes over het onderliggend wegennet, bedoeld om snelwegverkeer tijdelijk om te leiden vanwege blokkades op de snelweg als gevolg van werkzaamheden of een ongeval. Wordt deze uitwijkmogelijkheid voldoende gebruikt? De ANWB vroeg Jeffrey Pot om deze vraag te onderzoeken tijdens zijn afstudeerstage. Een onderzoeksverslag.   

De laatste jaren ontstaan files steeds vaker als gevolg van een ongeval. In 2008 was 10,5 procent van de files toe te schrijven aan een ongeval. Dit percentage is intussen gestegen tot 16,4 procent in 2013, aldus de Publieksrapportage Rijkswegennet 3e periode 2013, ministerie van IenM. Een mogelijkheid om het verkeer niet in de file te laten aansluiten, is het verkeer te verwijzen naar een alternatieve route over het onderliggend wegennet. Dit kan door het verkeer om te leiden via een U-route.

Rijkswaterstaat is in 2006 begonnen met het opstellen van routes waarvan gebruikgemaakt kan worden bij verstoringen op Rijkswegen. Deze routes worden U-routes genoemd. Ook bij bijzondere omstandigheden, zoals wegwerkzaamheden of een ernstig ongeval, waardoor het noodzakelijk is om de snelweg voor een bepaalde tijd af te sluiten, moeten deze U-routes ervoor zorgen dat de weggebruiker om de afsluiting heen kan rijden via het onderliggend wegennet. Door het volgen van het juiste U-nummer bereikt de weggebruiker de eerstvolgende oprit van de snelweg (Rijksweg) waar de weg kan worden vervolgd.

De ANWB maakt zich sterk voor een robuuster wegennet en meer betrouwbare reistijden en vraagt zich af of U-routes hieraan bijdragen en stelde de volgende onderzoeksvraag: ‘Op welke manier kunnen U-routes bijdragen aan een robuuster wegennet?’  Deze vraag is in drie deelonderzoeken beantwoord, die elk aan een van de drie voorwaarden zijn gerelateerd waaraan het systeem van U-routes moet voldoen om succesvol bij te dragen aan robuustheid.

Allereerst moeten overheden bereid zijn U-routes in te zetten en eventuele knelpunten op deze routes aan te pakken. Vervolgens moeten weggebruikers bereid zijn gebruik te maken van de aangeboden U-routes. En ten slotte is het belangrijk dat de infrastructuur de tijdelijk verhoogde intensiteit op de U-route kan verwerken.

Voor deze onderzoeken is ook gebruik gemaakt van drie onderzoeksmethodes. Zo zijn er interviews gehouden met de verantwoordelijke personen voor U-routes bij de provincies Overijssel en Noord-Holland en bij Rijkswaterstaat om de praktijkervaring helder te krijgen. Daarnaast is er een interview gehouden met een medewerker van TomTom om te achterhalen op basis van welke gegevens een (dynamisch) navigatiesysteem de routes berekent. Voor het tweede onderzoek is een enquête uitgezet onder weggebruikers om zo feiten en meningen in relatie tot U-routes inzichtelijk te krijgen. En voor het laatste onderzoek zijn enkele U-routes onderzocht.

Resultaten interviews overheden en U-routes

Uit de interviews blijkt dat de gevolgen van de inzet van U-routes (de te verwachten extra intensiteit op deze routes) bij wegbeheerders nauwelijks bekend te zijn. Ook blijkt er geen uniform en soms ook geen actueel inzetprotocol te zijn van de U-routes, die te raadplegen zijn op www.omleidingsroutes.nl, de webapplicatie waarin alle U-routes beheerd worden door medewerkers van de verkeerscentrales. Ook laat deze webapplicatie zien, dat niet voor alle afritten van de snelweg een U-route is opgenomen. De verantwoordelijke personen voor de U-routes bij de verschillende overheden, verschillen ook van mening over het nut van U-routes: De een geeft aan dat U-routes niet in gebruik zijn omdat mensen zich door navigatiesystemen laten leiden, terwijl de ander U-routes in de toekomst juist meer wil inzetten.

Resultaten enquête weggebruiker en U-routes
Uit de enquête die is ingevuld door 408 weggebruikers, blijkt dat 51 procent de U-routes niet kent, 33 procent de routes wel kent, maar nog nooit heeft gevolgd en 16 procent de routes kent en ooit heeft gevolgd. Ook komt uit de cijfers naar voren dat 97 procent van de ondervraagden een navigatiesysteem bezit (draagbaar of ingebouwd navigatiesysteem, of smartphone met navigatiefunctie), waarmee gesteld kan worden dat het bezit van het navigatiesysteem wijd verbreid is. Als de snelweg verlaten moet worden in onbekend gebied, kiest 43 procent van de geënquêteerden ervoor om het navigatiesysteem een alternatieve route te laten berekenen. Slechts in 10 procent van de gevallen wordt de aangegeven omleidingsroute via borden gevolgd.

Resultaten infrastructuur en U-routes
Tijdens de inspectie van een aantal U-routes bleek dat er op U-routes met ongelijkvloerse kruisingen knelpunten kunnen ontstaan wanneer de intensiteit de capaciteit overschrijdt. Om dit tegen te gaan, is te denken aan toeritdosering. Naast ongelijkvloerse kruisingen kennen U-routes meerdere mogelijke knelpunten, zoals verkeersregelinstallaties, rotondes of (voorrangs)kruisingen. Verkeersregelinstallaties kunnen daarvoor (tijdelijk) aangepast worden, zodat de hoofdrichting van de U-route verlenging van groentijden krijgt. Ook bleek dat een U-route een negatief effect kan hebben op de leefbaarheid wanneer de route een dorpskern doorkruist. Daarnaast kan de (grote) omrijafstand door de weggebruiker als knelpunt worden ervaren, waardoor er niet voor een U-route wordt gekozen.

Aanvullende resultaten
Onder meer uit het gesprek met TomTom blijkt dat navigatiesystemen die dynamische informatie (verkeersinformatie) ontvangen, deze data onder meer verkrijgen uit het NDW (Nationale Databank Wegverkeersgegevens). Nu blijkt dat (nog) niet alle overheden even actief zijn in het aanleveren van informatie aan het NDW, waardoor via deze weg niet altijd actuele verkeersinformatie - die mogelijk aanleiding geeft om een U-route te adviseren - doorgestuurd kan worden.

Aanbevelingen
Op basis van deze studieresultaten zijn de volgende aanbevelingen geformuleerd:

• Maak de knelpunten op alle U-routes inzichtelijk. Dit is momenteel niet op elke route in kaart gebracht. Wanneer de knelpunten (die optreden tijdens de inzet) aangepakt worden, betekent dit dat de capaciteit op de U-route (tijdelijk) verhoogd kan worden en de doorstroming op de U-route bevordert.
• Herzie het beleid van de U-routes. Momenteel staan niet alle overheden even positief tegenover U-routes. Voor een snelle en succesvolle inzet van U-routes is het noodzakelijk dat alle overheden de neuzen dezelfde kant op hebben staan, omdat een goede samenwerking een vereiste is voor een snelle inzet van wegen van verschillende overheden.
• Versnel het proces van inzet van de U-routes.
• Integreer U-routes in navigatiesystemen. Rijkswaterstaat kan deze ontwikkeling in goede banen leiden, zodat het verkeer bij berekening van een alternatieve route over de gewenste U-wegen kan worden gestuurd.  
  

Link naar het onderzoeksrapport van Jeffrey Pot