Tussen de 113 en 270 duizend huishoudens in Nederland hebben een laag inkomen en hoge brandstofkosten, meldt TNO. Het gaat daarbij vooral om huishoudens in middelgrote steden. Deze groep ‘risico-huishoudens’ is kwetsbaar voor fiscale maatregelen en ander beleid dat stuurt op duurzamer mobiliteitsgedrag. Accijnsverlaging is geen kosteneffectieve maatregel om deze huishoudens te helpen.
TNO: Laag inkomen en veel kilometers maken huishoudens kwetsbaar in duurzaamheidstransitie
dinsdag 13 februari 2024
Bij maatregelen om verduurzaming te bevorderen, zoals milieuzones en hogere accijnzen op brandstof, is het volgens TNO belangrijk om oog te houden voor huishoudens die de overstap naar duurzamer vervoer niet zelf kunnen maken. Peter Mulder, hoofdauteur van de door TNO uitgevoerde studie: "Als een huishouden afhankelijk is van de auto en vanwege beperkte financiële middelen geen elektrische auto aan kan schaffen, dan verhoogt dit de kans op vervoersarmoede", zegt Mulder. Dat betekent dat bepaalde banen, voorzieningen en sociale relaties onbereikbaar worden vanwege te hoge vervoerskosten."
“Niet alle huishoudens hebben namelijk even veel mogelijkheden om te reageren op prijsprikkels of ander duurzaamheidsbeleid. Als een huishouden afhankelijk is van de auto en vanwege beperkte financiële middelen geen elektrische auto aan kan schaffen, dan leiden hogere kosten van een brandstofauto door milieumaatregelen tot hogere mobiliteitskosten. Vooral voor armere huishoudens vergroot dit de kans op vervoersarmoede. Dat betekent dat zij het risico lopen bepaalde banen, voorzieningen en sociale relaties niet meer te kunnen bereiken vanwege te hoge vervoerskosten."
De groep die kwetsbaar blijkt voor de gevolgen van beleid dat verduurzaming moet bevorderen, bestaat voor een relatief groot deel uit gezinnen met kinderen. Eenoudergezinnen zijn oververtegenwoordigd. Ook huishoudens die moeten rondkomen van een uitkering of pensioen zijn kwetsbaar. De kwetsbare groepen bevinden zich vooral aan de zuidoostrand van Nederland. Onder meer in de regio Venlo, Enschede en Zevenaar, in het gebied in de lijn tussen Bergen op Zoom en Oss, maar ook in wijken van Rotterdam en Almere zijn deze huishoudens relatief veel aanwezig.
Accijnsverlaging niet efficiënt voor kwetsbare huishoudens
Het verlagen van accijnzen, zoals tussen april 2022 en juli 2023 gebeurde, is voor deze groep niet zinvol, ondanks dat deze risico-huishoudens tussen de 260 en 300 euro aan voordeel ontvingen.
Peter Mulder: "Ze hebben er veel baat bij gehad, maar omdat slechts een paar procent van alle huishoudens tot deze kwetsbare groep behoort, komt ongeveer 98 procent van de kosten van deze maatregel ten bate van minder of niet-kwetsbare huishoudens." Een algemene accijnsverlaging is daarom geen efficiënte maatregel om deze relatief kleine groep huishoudens te helpen, concludeert Mulder.
TNO adviseert om meer in te zetten op het stimuleren van de (elektrische) fiets, deelvervoer en openbaar vervoer. Daarbij is een belangrijke factor dat deze huishoudens grotendeels in stedelijk gebied woont, waar het openbaar vervoer een realistisch alternatief voor de auto kan zijn.
Lees hier meer over de studie door TNO.