SWOV:'Fietsersvoorrang stadsrotonde zeven keer zo onveilig'

Voorrang voor fietsers op stadsrotondes met aparte fietspaden is en blijft uit veiligheidsoogpunt een slechte keus. Jaarlijks vallen op zulke rotondes zeven keer zo veel ziekenhuisgewonden als in een situatie dat rotondefietsers voorrang moeten verlenen. Dit blijkt uit een onlangs uitgevoerd onderzoek van SWOV naar de gevolgen van voorrangsregels op rotondes voor fietsers. SWOV heeft dit onderwerp via een brief onder de aandacht van gemeenten gebracht, met als doel rotondes in de bebouwde kom veiliger te maken.

Moet de fiets op binnen de bebouwde kom gelegen rotondes met vrijliggende fietspaden nu in of uit de voorrang? Op deze vraag is nog steeds geen eensluidend antwoord gegeven en heeft in het verleden tot verwoede discussies geleid tussen onder meer SWOV en fietsersbond ENFB. De ENFB is voorstander van fietsvoorrang, terwijl SWOV in het verleden de nodige reserves had bij dit onderwerp. Wel ging SWOV in 1998 uiteindelijk toch akkoord met de aanbeveling ‘fiets in de voorrang’, mits de vormgeving van de rotondes veiliger zou worden (conform de vormgeving van CROW-rotondes). Maar ook na 1998 bestond geen eenheid in de aanpak en hebben bijvoorbeeld de meeste gemeenten in Groningen, Friesland en Drenthe besloten fietsers toch uit de voorrang te houden.
Landelijk zijn rond tweeduizend rotondes aangelegd. Zestig à zeventig procent ligt binnen de bebouwde kom. In de voorrangsdiscussie gaat het om 560 à 784 rotondes met fietspaden. Hiervan voldoet 70 procent aan CROW-richtlijn 126 ('Eenheid in rotondes').
Volgens onderzoeker Atze Dijkstra heeft SWOV zich zes jaar geleden uitgesproken voor voorrang voor fietsers 'omdat de verkeersdoorstroming het meeste gewicht in de schaal legde en wij veronderstelden dat de veiligheidsverschillen tussen ‘in’ en ‘uit’ de voorrang in de praktijk door vormgevingsmaatregelen kleiner zouden worden. Dat is echter niet gebleken. Het verschil is en blijft groot.'
SWOV acht zich nu niet meer per se gebonden aan de richtlijn. De massale ombouw van gemeentelijke kruispunten tot rotondes leidde volgens de SWOV-cijfers onder fietsers tot 39 à 54 minder ziekenhuisgewonden (-56 procent), ongeacht de voorrangsregeling. De daling had 59 à 83 ziekenhuisgewonden (-87 procent) kunnen zijn als de fiets geheel uit de algehele rotondevoorrang was gehaald. Omgekeerd: als de officiële richtlijn overal was nageleefd, zou de rotondewinst slechts 6 tot 8 ziekenhuisgewonden hebben bedragen.

Lood om oud ijzer
Theo Zeegers van de ENFB kan zich niet vinden in het nieuwe SWOV-rapport en refereert aan een ánder SWOV-rapport: 'Veiligheid op kruisingen van verkeersaders binnen de bebouwde kom'. Daarin zegt de stichting met zoveel woorden dat het risico voor fietsers in of uit de voorrang op rotondes lood om oud ijzer zou zijn. ‘Maar dat slaat op álle rotondes binnen de bebouwde kom’, aldus Dijkstra. ‘Op rotondes met vrijliggende fietspaden maakt het wel degelijk veel uit. Dat was zo en dat blijft zo.’
Volgens SWOV zou het ombouwen van een rotonde van ‘in’ naar ‘uit’ de voorrang door middel van aanpassingen aan markeringen en bebording gemiddeld zo’n tien mille kosten. Omgerekend per uitgespaarde ziekenhuisgewonde belopen de kosten 12.500 euro, terwijl de totale maatschappelijke kosten per ziekenhuisgewonde 211 mille zouden bedragen, zeventien keer zo veel dus.