Stukje gedragsbeïnvloeding (VK 5/2012)

In de rubriek Achteruitkijkspiegel vindt u steeds een verkeerskundig onderwerp uit het verleden.   

Verkeerskunde 1988 nr. 7/8:

Ook buiten onderzoeksinstituten als SWOV, TNO en Verkeerskundig Studiecentrum RUG begint meer belangstelling te ontstaan voor de menselijke factor in het verkeer. De tijd was daarmee rijp voor het eerste Nederlandse overzicht van wat tegenwoordig verkeerspsychologie heet: Inleiding in de Sociale Verkeerskunde. Het artikel 'Over mensen, machines en ongevallen' in Verkeerskunde 7/8 was gebaseerd op dat 'Rode boekje'.  

Dat 'Rode boekje' kwam voort uit een cursus 'Mens en verkeer' die ik als prille secretaris van het ROG gaf voor wie het maar horen wilde (wat dat betreft is er alvast weinig veranderd). Die cursus was weer gebaseerd op een nog vroeger één-dag-in-de-week docentschap gedragswetenschappen bij de afdeling Verkeerstechniek van de toenmalige HTS Leeuwarden. Dat lesgeven was een leuke én stressvolle periode. Leuk vanwege de overwegend erg aardige en niet al te conformistische studenten. Stressvol omdat er op mijn vakgebied geen enkele overzichtsliteratuur bestond, en ik weekends bezig was om 'stof' te verzamelen. En dat was nog zonder Google, jongelui.

Sociale Verkeerskunde heet tegenwoordig Verkeerspsychologie, en in selecte kringen zelfs Human Factors. Toen was het nog nieuw. Sommige verkeerskundigen moesten er niets van hebben. Anderen, vooral ook politici, dweepten al spoedig met kreten als 'een stukje gedragsbeïnvloeding' waarmee ze dan posters, stickers en belerende lesbrieven bedoelden, die meer aandacht van de media trokken en veel goedkoper waren dan infrastructurele maatregelen. Niet altijd effectiever.

En hoe gaat het nu met de verkeerspsychologie?

Er wordt veel meer aandacht aan de menselijke factor in het verkeer besteed, en er is veel meer kennis over. Probleem blijft echter dat die kennis nog steeds te weinig wordt toegepast, terwijl we nu zulke riante informatiebronnen hebben als de websites van SWOV en KpVV. En daardoor zien we nog steeds strengere straffen, puntenstelsels, angstaanjagende voorlichting, de aanbeveling om handsfree te bellen, en een verhoging van de snelheidslimiet. De laatste geeft overigens blijk van meer verwijtbare nalatigheid dan alleen op het gebied van verkeerspsychologie. En sommige wegbeheerders blijken soms nog weinig te snappen van weggebruikers die niet snappen wat die wegbeheerders bedoelen.

En nog steeds vind je opmerkelijke drogredenen rond verkeersgedragsbeïnvloeding. Zoals dat de weg niet zo veel ongevallen veroorzaakt en mensen wel, en dat je daarom niet in infrastructuur moet investeren maar in educatie. Terwijl door een goede infrastructuur (uiteenhouden van verschillen in massa en snelheid) de mens de kans niet eens krijgt fouten te maken. En als ik dan begin te sputteren krijg ik vaak te horen: 'Jij bent psycholoog, dan moet je toch voor educatie zijn?'

Cees Wildervanck, verkeerspsycholoog

zelfstandig docent, schrijver en adviseur

 
Auteur: Margriet Verhoog