Strategisch plan op verwijzingen in de regio

He

Het toepassen van een Regionaal Doelenplan, zoals in Haaglanden tot stand is gekomen, kan een meerwaarde hebben in andere regio’s in Nederland. Een regionaal doelenplan levert meer kennis op, minder kosten en uiteindelijk een robuust bewegwijzeringssysteem voor heel Nederland. Een verslag van de realisatie van het Doelenplan in Haaglanden.  

Bewegwijzering is er al decennialang om weggebruikers de juiste route te wijzen. In de loop van de tijd is het bewegwijzeringssysteem uitgebreid en doorontwikkeld tot wat het nu is. Hoewel veel auto’s tegenwoordig zijn uitgerust met een navigatiesysteem, blijft bewegwijzering een aanvullende service aan bezoekers voor het bereiken van de bestemming. Een randvoorwaarde is wel dat de uniformiteit (in vormgeving, afmetingen en kleurstelling), de leesbaarheid, de begrijpelijkheid en de continuïteit van de verwijzing op elkaar zijn afgestemd. Dit moet ertoe leiden dat bezoekers, veilig en eenvoudig hun bestemming kunnen bereiken.

Naast de functie van een vast oriëntatiepunt is bewegwijzering vooral bedoeld voor die groep weggebruikers die incidenteel een bezoekt brengt aan een bestemming en de weg niet kent. Bewegwijzering beperkt het zoekverkeer, dat de doorstroming kan belemmeren en verkeersonveilige situaties kan veroorzaken.

Wel dient het aantal wegwijzers per locatie en richting zo veel mogelijk te worden geminimaliseerd. Bij een te groot aantal verwijzingen is het aanbod aan informatie voor de weggebruiker niet meer op te nemen en verliest de bewegwijzering zijn waarde. Tevens komt de verkeersveiligheid dan onder druk te staan.

In 2010 is, in samenspraak met de koepelorganisaties van de Nederlandse wegbeheerders, door de minister van Infrastructuur en Milieu besloten om de Nationale Bewegwijzeringsdienst (NBd) op te richten. Sinds 1 januari 2015 heeft de NBd een wettelijke, landelijke regietaak op de bewegwijzering in Nederland. Hiermee is de planvorming en het databeheer van alle bewegwijzering in een hand.

Waarom een Regionaal Doelenplan?
De stad of gemeente blijft in ontwikkeling, waardoor de infrastructuur wordt aangepast. Zo komen er wegen bij of gaan wegen tot een andere wegcategorie behoren met als gevolg dat er afwijkingen in het bewegwijzeringssysteem kunnen ontstaan. Bij reconstructies aan het wegennet is bewegwijzering slechts een klein onderdeel, waar in de praktijk niet veel aandacht naar uitgaat. Onder tijdsdruk van een project wordt er veelal bewegwijzering gerealiseerd op basis van de bestaande doelen (bestemmingen) en routering, waarbij er niet of nauwelijks regionaal afstemming plaatsvindt over mogelijke wijzigingen. Elke wegbeheerder is verantwoordelijk voor haar assets en de te volgen verwijsstrategie. De keuze of bijvoorbeeld een begraafplaats of winkelcentrum als doel wordt opgenomen verschilt per stad of regio. De gemeente, Provincie en het Rijk stellen elk afzonderlijk hun beleidskader vast, met als gevolg dat er geen eenduidigheid is in de te verwijzen doelen en routeringen. Dit zorgt voor een verwarrend verkeersbeeld voor de weggebruiker, wat niet bijdraagt aan het beoogde doel waarvoor bewegwijzering geplaatst wordt.

Huidige situatie gemeente Den Haag
Om inconsistenties te verhelpen en deze in de toekomst te voorkomen heeft de gemeente Den Haag twee jaar geleden opdracht gegeven om de bestaande Haagse Richtlijn bewegwijzering te optimaliseren. De Haagse Richtlijn bewegwijzering is samen met de NBd opgesteld. Met het opstellen van de richtlijn wilde de gemeente niet afwijken van de Richtlijn bewegwijzering 2014 (CROW 322, deze Richtlijn bevat de eisen en richtlijnen waaraan de bewegwijzering op autosnelwegen en niet-autosnelwegen moet voldoen),  maar antwoord geven op keuzes die de Richtlijn bewegwijzering 2014 open houdt voor interpretatie van de wegbeheerder.

Na het opstellen van de Haagse Richtlijn bewegwijzering heeft de gemeente het netwerk met de huidige doelen en routeringen tegen het licht gehouden om te bekijken of het systeem nog steeds voldoet, of dat er (beleidsmatig) andere routes van verwijzingen gewenst zijn. Tevens zijn ook de lokale bestemmingen (wijknamen, musea, etc.) opnieuw beschouwd om te beoordelen of deze wel of niet in de reguliere autobewegwijzering moeten worden opgenomen. Op basis hiervan is voor de gemeente Den Haag de nieuwe verwijsvisie uitgewerkt in een “Haags doelenplan” met daarin de te verwijzen doelen en de te volgen routes. Dit moet er vervolgens toe leiden dat bewegwijzeringsborden niet meer 1 op 1 vervangen worden, maar dat de gewenste doelen terugkomen op de nieuw te plaatsen borden.

Doorvertaling naar Regionaal doelenplan
Aangezien bewegwijzering de grens van de gemeente overstijgt en de continuïteit in doelen behouden moet blijven is een verdere doorvertaling van de doelen in regionaal verband gewenst.

De eerste stap is het delen van de verschillende beleidskaders van de wegbeheerders; gemeenten, Provincie en Rijkswaterstaat. Om zo de samenhang in de bewegwijzering op regionaal niveau verder te vergroten. Veelal worden er onder tijdsdruk van een project keuzes gemaakt die niet altijd logisch zijn, of afwijken van beleidskaders bij de omliggende wegbeheerders. Om dit voor te zijn is het wenselijk om periodiek de doelen in regionaal verband te bekijken en af te stemmen, zodat deze kunnen worden toegepast bij de diverse projecten waarvoor een bewegwijzeringsplan wordt opgesteld door de NBd. Het grote voordeel hierbij is dat de doelendiscussies zuiver worden gevoerd, zonder tijdsdruk vanuit de projecten, en hiermee een toekomstbestendige visie voor de regio wordt opgesteld.

Op landelijk niveau heeft Rijkswaterstaat enkele jaren geleden voor de belangrijkste doelen in Nederland een dergelijk doelenplan opgesteld. Dit is opgesteld om de doorgaande doelen op de Rijkswegen vast te stellen. Voor de netwerk- en hoofddoelen is destijds een routekaart gemaakt om de minimale locaties van verwijzingen van het betreffende doel over de Rijkswegen weer te geven. Wat nieuw is ten opzichte van de landelijke aanpak is dat het doelenplan met meerdere wegbeheerders in regionaal verband wordt opgesteld. Het regionale wegennet is wegbeheerder overstijgend beschouwd om zo de samenhang van de routering van de doelen in de regio met elkaar af te stemmen. Met als bijkomend voordeel dat de kennisdeling over het vakgebied tussen de wegbeheerders en de regionale samenwerking is gestimuleerd.

Het doelenplan zal daarnaast in de nabije toekomst een kostenbesparing opleveren bij het laten opstellen van bewegwijzeringsplannen, doordat inhoudelijke discussies niet of nauwelijks nog gevoerd hoeven te worden.

Wat is het proces tot het “Regionaal Doelenplan”?
Om te komen tot het Regionaal Doelenplan is de bestaande situatie van bewegwijzering langs de doorgaande wegen als uitgangspunt gehanteerd. Immers, het uitgangspunt is dat de verwijzingen ons als weggebruiker in de juiste richting sturen. Het Regionaal Doelenplan heeft hiermee als doel om alle verwijzingen tegen het licht te houden en te beoordelen of de routes nog steeds logisch zijn. Tevens leidt het uitzoeken van de bestaande situaties er ook toe dat enkele omissies in de routes zichtbaar worden. Hoewel dit er niet veel zijn, vormen het wel direct bespreekpunten met de betreffende wegbeheerders, met als doel deze omissies op te lossen.

Naast de bestaande situatie zijn de relevante beleidsstukken ten aanzien van verwijzingen opgevraagd. Deze beleidsstukken geven richting aan de gewenste situatie. Daar waar Rijkswaterstaat het beleid ten aanzien van verwijzingen al jaren geleden in netwerkdoelenplannen heeft vastgelegd, viel op dat de meeste (kleine) gemeentes hier geen beleid voor hebben. Behalve het reeds vastgelegde beleid, is alle wegbeheerders gevraagd of er bepaalde wensen en eisen bekend zijn als het gaat om verwijzingen. Hieruit kwam relevante input, die verder is verwerkt in het opstellen van de routekaarten.

Met routekaarten snel en nauwkeurig inzicht
De routekaarten zijn gemaakt met behulp van GIS (Geografisch Informatie Systeem). Hiermee kunnen de verwijzingen nauwkeurig geprojecteerd worden op de werkelijke locaties. Hierop zijn alle lijnverwijzingen, per doel in een andere laag, aangebracht. Zo ontstaat er van elk doel een nauwkeurige kaart, waar deze begint en eindigt. Extra voordeel hierbij is het snelle en makkelijke inzicht in de onderlinge relaties tussen doelverwijzingen. Daarnaast is per weg of kruispunt makkelijk te zien hoeveel en welke doelen verwezen worden.

Gezamenlijk overleg wegbeheerders
Alle te verwijzen doelen in de Regio Haaglanden, die over de grenzen van wegbeheerders gaan, zijn verwerkt in conceptroutekaarten. Deze routekaarten zijn gedeeld met alle wegbeheerders in de regio. Met deze conceptroutekaarten is voor iedere wegbeheerder snel inzichtelijk of de doelen nog via de meest veilige en snelle routes verwezen worden. Deze input is van alle wegbeheerders verzameld en besproken.

In deze overleggen zijn alle doelen besproken en alle opmerkingen en bijzonderheden vastgelegd. Daarbij kwamen enkele inhoudelijke meningsverschillen naar voren. Zo is het bijvoorbeeld voor de gemeente Delft zeer wenselijk om een splitsing van Delftse doelen in te brengen bij knooppunt Ypenburg, terwijl er vanuit Rijkswaterstaat weinig tot geen ruimte is op de bewegwijzeringsborden om deze doelen op te nemen. In de overleggen is het belang van de weggebruiker blijven prevaleren en zijn er met inhoudelijke argumentatie en creativiteit keuzes gemaakt. Deze uitkomst is gevisualiseerd in de routekaarten.

Zo is als uitgangspunt opgenomen dat Naaldwijk als meest representatieve plaats met centrale ligging in het Westland verwezen moet worden in de regio Haaglanden. Het Westland is wel een groot gebied, maar wordt als gemeentenaam niet verwezen. Hoek van Holland wordt in de huidige situatie voor het doorgaande verkeer via de snelwegen A4 en A20 verwezen. Behalve het centraal stellen van de bestemming Naaldwijk is ook opgenomen om waar mogelijk vanuit Den Haag naar A4-A12-A13 te verwijzen. Het is niet noodzakelijk om alle plaatsnamen, zoals Amsterdam, Rotterdam en Utrecht op te nemen op de bewegwijzering. Immers, al het doorgaande verkeer rijdt eerst naar de snelweg en daar wordt de keuze verder gemaakt. Deze keuze, geïnitieerd vanuit gemeente Den Haag, zal dan ook verder doorgevoerd worden op wegen van andere wegbeheerders. Uiteindelijk kan dan ook zeker gesteld worden dat deze sessies hebben bijgedragen tot meer uniformiteit van verwijzingen in de regio.Klik hier voor het doelenplan Naaldwijk.

Haags Routeboek als handvat
Nadat alle conceptroutekaarten zijn aangepast met alle gemaakte keuzes uit de inhoudelijke sessies van wegbeheerders zijn de definitieve routekaarten opgesteld. Doordat deze routekaarten met behulp van GIS zijn opgezet, is het relatief eenvoudig deze wijzigingen door te voeren. Ook na oplevering van het Regionaal Doelenplan zal het makkelijk zijn om updates te verwerken in de routes en routekaarten. Het product is dan ook een bundel met alle lijnverwijzingen. Deze zal door de NBd als handvat gehanteerd worden bij het opstellen van nieuwe bewegwijzeringsplannen. Maar geeft ook invulling voor wegbeheerders bij het opstellen van beleidskader. Klik hier voor het doelenplan Den Haag. 

Borging van kwaliteit, de regie taak van de NBd
Volgens de Wegenverkeerswet is de NBd, naast de planvorming en het databeheer, verantwoordelijk voor de landelijke regie op de totstandkoming van de bewegwijzering, over de grenzen van de wegbeheerders heen. Het toewerken van een Haagse Richtlijn Bewegwijzering naar een Haaglanden Richtlijn Bewegwijzering sluit dan ook perfect aan op deze kerntaak. De NBd is trots op het gezamenlijk optrekken van de wegbeheerders en het bereikte resultaat. Maar met het vaststellen van alleen een Regionaal Doelenplan ben je er nog niet. Het nu ambtelijk vastgestelde doelenplan dient te worden geïmplementeerd in het lokale beleid, zodat een uniform beleid ontstaat naar welke doelen wel en niet moet worden verwezen.

Zoals reeds benoemd is bewegwijzering een onderdeel van de totale omgeving. Een omgeving die door de jaren heen voortdurend aan verandering onderhevig is waardoor de infrastructuur wordt aangepast. Het niet aanpassen van de routes aan deze veranderingen brengt grote problemen met zich mee. Het tijdig signaleren van veranderingen is daarom essentieel voor een goed functionerend netwerk. De NBd heeft vanuit haar regietaak dan ook het initiatief genomen om na de vaststelling periodiek bijeen te komen met de betrokken wegbeheerders.

Kennis hebben is macht kennis delen is kracht
Bij de bijeenkomsten, die roulerend bij de verschillende wegbeheerders plaats zullen vinden, wordt het regionaal doelenplan geactualiseerd op basis van nieuwe ontwikkelingen. Daarnaast biedt deze manier van werken de mogelijkheid om de kennis van deze nichemarkt te vergroten. Ook kleinere wegbeheerders profiteren zo van de kennis en ervaring van de Nationale Bewegwijzeringsdienst, maar ook van Tebodin of een buurgemeente.

In de eerstvolgende bijeenkomst in het vierde kwartaal van 2017 zal een eerste evaluatie plaatsvinden van het Regionaal Doelenplan, maar zal ook stil worden gestaan bij de mogelijkheden voor het toepassen van een dergelijk systeem voor bijvoorbeeld bewegwijzerde fietsroutes. Met de komst van de elektrische fiets worden steeds langere afstanden afgelegd waardoor ook fietsroutes steeds vaker over de grenzen van een wegbeheerder voeren. Het gezamenlijk oppakken van de fietsbewegwijzering leidt eveneens tot efficiencyvoordeel.

Andere onderwerpen die op de agenda van deze bijeenkomsten komen zijn bijvoorbeeld ontwikkelingen rond de snelle fietsroutes, toeristische en lokale doelen, duurzaamheid en kennis van CROW richtlijn 322.

Meerwaarde
Ten slotte. Naast de eerder beschreven voordelen als kostenbesparing en efficiencywinst in de toekomst is gebleken dat het doorlopen proces bijdraagt aan het relatienetwerk. Sommige wegbeheerders in de regio kenden elkaar nog niet, terwijl men gezamenlijke belangen heeft op het gebied van verkeer en veiligheid. Het samenbrengen van de wegbeheerders en het uitdragen van kennis past perfect in deze wettelijke regietaak. Wij zien dat het toepassen van een Regionaal Doelenplan dan ook een meerwaarde kan hebben in andere regio’s in Nederland. Meer kennis, minder kosten en uiteindelijk een robuust bewegwijzeringssysteem voor heel Nederland.

 

 
Auteur: Martyn Vink, Gemeente Den Haag / Anne Wiersma, Greetje Boezeman, NBd / Remco Brandenburg, Tebodin