Spraakmodule kan oudere automobilist wegwijs maken

'Nú voorrang verlenen', zegt een stem in de auto. Tegelijk spreekt het kruispunt met goed zichtbare markering en belijning op zijn beurt óók duidelijke taal. Duidelijker dan nu vaak het geval is. Elektronische hulp in de auto en aangepaste kruispunten zijn twee remedies om de verkeersveiligheid van 75+-automobilisten te verbeteren. Maar ook jongere autorijders kunnen daarvan profiteren.

Dat zegt Ragnhild Davidse van SWOV, die aan de RU Groningen promoveerde op het onderwerp van extra verkeersveiligheid van oudere automobilisten. 'Soms is een 80-jarige sneller in zijn beslissingen dan iemand van 30. Maar gemiddeld genomen hebben oudere automobilisten meer tijd nodig om informatie te verwerken en beslissingen te nemen', aldus Davidse, die daarop haar onderzoek en haar aanbevelingen stoelde.
De moeilijkheidsgraad van kruisingen hangt samen met de vormgeving. Linksafbewegingen zijn het lastigst. Daarbij moeten mensen veel informatie verwerken en verschillende taken gelijktijdig uitvoeren. Davidse wijst er op dat voor allerlei markeringen wel richtlijnen en voorschriften bestaan, maar dat deze ontbreken voor het onderhoud ervan. In de praktijk laat de zichtbaarheid vaak te wensen over.
Een van haar andere suggesties is toepassing van asverschuiving van een rijbaan ten opzichte van het tegenover de kruising liggende weggedeelte. Twee 'linksaffers' tegenover elkaar hoeven bij zo'n asverspringing niet langer elkaars zicht te benemen. 'In Nederland is deze asverspringing nog niet onderzocht, maar de verkeerskundigen die ik erover raadpleegde gaven aan dat het zeker iets voor de verkeersveiligheid zal opleveren', aldus Davidse in een toelichting op haar proefschrift.
In 2040 telt Nederland 2,2 miljoen 75-plussers: twee keer zo veel als nu. Relatief nog sterker stijgt het aantal oudere automobilisten. Het aantal verkeersdoden onder hen zal navenant stijgen, is de verwachting. Als automobilist heeft een 75-plusser een 8,5 maal hoger overlijdensrisico per kilometer dan iemand uit de groep 30-49 jaar (cijfers van 2002-2006). Dat is nog relatief veilig, want lopend heeft de 75-plusser wat dit betreft een 11 keer hogere sterftekans, terwijl het risico op de fiets ruim 29 keer hoger ligt.

Spraakondersteuning
Ouderen zullen in de toekomst naar verwachting vaker voor de auto kiezen dan nu het geval is. Modules met extra spraakondersteuning bij gecompliceerde wegverkeerssituaties kunnen hen helpen, bijvoorbeeld door vroegtijdig voor te sorteren. Volgens Davidse zijn zulke modules als aanvulling op navigatiesystemen al in ontwikkeling. Bij interactieve, dynamische systemen kan bijvoorbeeld ook worden gewaarschuwd voor de aanwezigheid van kruisend verkeer. Zulke modules worden door Davidse nadrukkelijk aanbevolen. Hoe tijdig (niet te laat maar vooral ook niet te vroeg) iemand gewaarschuwd wil worden kan leeftijds- maar ook sterk persoonsafhankelijk zijn, zo blijkt uit metingen met proefpersonen achter de rijsimulator. Maatwerk is mogelijk als de meldingstijd van vooraankondigingen (voorrang, beperkt zicht, wanneer is het veilig om in te voegen of over te steken) individueel kan worden ingesteld.
Iedereen kan van zulke maatregelen profiteren, geeft Davidse aan. De veiligheidswinst bij ouderen is naar verwachting echter relatief groot. Zij functioneren immers dichter bij de grenzen van hun vermogens.
Voorlichting en educatie kunnen haars inziens eveneens nuttig zijn. Ouderen kunnen zo beter leren met fysieke en mentale veranderingen om te gaan. Extra voorlichting en educatie kunnen ook andere weggebruikers helpen te anticiperen op het gedrag van de oudere automobilist.