Samenleving wordt betrokken bij Leeuwarden Vrij-Baan (VK 1/2012)

Dit artikel vindt u in Verkeerskunde 1/2012 onder de titel

'Scholieren bouwen mee'

Sebastiaan Mulder, gemeente Leeuwarden
Johan V. Munsterman, Goudappel Coffeng 

Leeuwarden, de hoofdstad van Fryslân, heeft een zeer belangrijke functie op sociaal, economisch en cultureel gebied. Tal van bedrijven, instellingen en instituten bevinden zich in Leeuwarden en de stad/gemeente is hiermee dé banenmotor van Fryslân. De infrastructuur en daarmee de bereikbaarheid van Leeuwarden en regio is toe aan een gehele kwaliteitsverbetering om genoemde functies van de hoofdstad ook in de toekomst te kunnen waarborgen.

Rijkswaterstaat Noord Nederland, de Provincie Fryslân en de Gemeente Leeuwarden investeren in de verbetering van de bereikbaarheid van stad en regio Leeuwarden. Immers, een goede bereikbaarheid is essentieel voor het ruimtelijk, economisch, sociaal en cultureel functioneren van de stad en haar verzorgingsregio. Voor de voorbereiding en realisatie van projecten is tussen de daarbij betrokken overheden gezamenlijke sturing & afstemming, communicatie & coördinatie noodzakelijk. De komende jaren stemmen de drie overheden daarom alle werkzaamheden zorgvuldig op elkaar af. Om de werkzaamheden zo efficiënt mogelijk te laten verlopen en de overlast te beperken, hebben we elkaar nodig.

afbeelding 1: Klik op de afbeelding voor een vergroting

Leeuwarden Vrij-Baan loopt van 2010-2020 en telt ongeveer 40 projecten (afbeelding 1). Van de Haak om Leeuwarden, Westelijke invalsweg, fietsenstallingen, aquaducten tot aan parkeergarages en fietstunnels. Allemaal behoren ze tot het programma Leeuwarden Vrij-Baan. Het Drachtsterplein (foto1) en de fietstunnel Van Loonstraat (foto 2) zijn voorbeelden van projecten waar al aan wordt gewerkt. Een groot aantal van de geplande werkzaamheden om de bereikbaarheid van Leeuwarden te verbeteren, is onlosmakelijk met elkaar verbonden. In totaal investeren de drie partijen ongeveer 750 miljoen om de bereikbaarheid te verbeteren. Dit is niet alleen belangrijk voor de Friese hoofdstad, maar ook van belang voor de hele provincie omdat het een wezenlijk onderdeel uitmaakt van het infrastructurele netwerk in Fryslân.

foto 1: Tijdelijke situatie Drachtsterplein

foto 2: Realisatie fietstunnel Van Loonstraat
 

Leeuwarden Vrij-Baan investeert ook in beeldende kunst in de openbare ruimte, duurzaamheid, mobiliteitsmanagement, social return en samenwerking met het onderwijs. In circa 25

(deel)projecten geeft Leeuwarden Vrij-Baan ruimte aan onderwijsinstellingen om op projectbasis inhoud te geven aan het onderwijs. In diverse projecten wordt op een samenhangende wijze gewerkt in de openbare ruimte. De duurzaamheid krijgt in de projecten ruim aandacht bij onder meer thema’s als materiaal(her)gebruik, energie (verlichting, warmte uit asfalt) en water (afwatering en zuivering).

Werk Slim, Reis Slim vertegenwoordigt het onderdeel mobiliteitsmanagement binnen Leeuwarden Vrij-Baan. In mei 2010 hebben overheid en bedrijfsleven een convenant over mobiliteit afgesloten. Samen gaan ze voor 5 procent minder auto’s in de spits, door slimmer te werken en te reizen. Minder, niet of op andere tijden reizen verlaagt het aantal autokilometers en verbetert de bereikbaarheid van Leeuwarden. Bij social return gaat het om het inschakelen van mensen zonder werk en/of opleiding in de projecten. Leeuwarden Vrij-Baan is meer dan alleen het realiseren van infrastructurele maatregelen.

Ambitie
Als u zich in het verkeer begeeft, wilt u vlot en veilig van A naar B komen. Dit geldt in de auto, op de fiets, wanneer u loopt, vaart of het openbaar vervoer gebruikt. Bereikbaarheid is natuurlijk meer dan ‘van A naar B’. Het heeft ook met onze toekomst te maken. Met ambitie. Met groei. Want we willen én kunnen in deze regio veel bereiken. Een gezond werkklimaat met volop kansen voor iedereen. Een prettig sociaal leven met veel mogelijkheden voor ontspanning en inspiratie. Dat klinkt logisch. Maar gaat niet vanzelf. Om dit voor onszelf en onze kinderen te bereiken, moeten we openstaan voor nieuwe ontwikkelingen. Moeten we toegankelijk zijn voor bewoners, bezoekers en ondernemers. Moeten we kansen benutten. Hierbij is een goede infrastructuur een ’must’. En dankzij deze plannen geven we onszelf meer ‘vrij baan’ voor de toekomst.

En over banen gesproken. Leeuwarden is een belangrijke banenmotor in het noorden. Alleen al in de dienstverlening, de zorg en het onderwijs werken tienduizenden mensen. Daarnaast heeft Leeuwarden internationaal aanzien als het kenniscentrum voor watertechnologie. Heeft de historisch zo rijke stad met 20.000 studenten een jonge, levendige geest. En dankzij de podia en vele evenementen is het een ware culturele ontmoetingsplek. Die kwaliteiten horen bij een hoofdstad. Nu en in de toekomst. Daarom investeren we flink in bereikbaarheid. Zodat stad en regio kunnen blijven groeien en waarop we trots kunnen zijn. 'Zo maken we Fryslân beter bereikbaar' zeggen we hierbij.

Onderwijs & Leeuwarden Vrij-Baan
Leeuwarden Vrij-Baan is een meerjarig programma en biedt ruime kansen voor het onderwijs en jonge mensen om in contact te komen met (de realisatie van) civiele bouwwerken op papier en in de praktijk. Dat kan voor jeugd in de leeftijd van basisschoolleerlingen tot de studenten in het HBO/WO. Bij jonge jeugd gaat het om leefomgeving en veiligheid, bij voortgezet onderwijs om thematisch of projectmatig onderwijs en bij HBO om toegepast onderwijs. De bestuurders van Leeuwarden Vrij-Baan hebben aangegeven het onderwijs te willen betrekken bij de realisatie van de diverse (infrastructurele) projecten. Daartoe zijn begin 2011 contacten gelegd met diverse onderwijsinstellingen.

Doelstellingen onderwijs binnen Leeuwarden Vrij-Baan
Vanuit Leeuwarden Vrij-Baan wordt het betrekken van het onderwijs als uiting van een maatschappelijke betrokkenheid gezien. De doelen vanuit Leeuwarden Vrij-Baan bij deze opgave zijn:

• het informeren van jeugd over de projecten en de achtergelegen doelen en over
  datgene wat ze er op straat in de leefomgeving van merken;
• het interesseren van jeugd voor technische en exacte opleidingen door deze
  projecten;
• het bieden van inzage in en participatie in de feitelijke bouw van de werken;
• het laten invullen van opdrachten door opleidingen en studenten van opleidingen;
• het lopen van stages en het doen van afstudeerprojecten;
• Leeuwarden Vrij-Baan breed onder het publiek neerzetten;
• draagvlak vergroten.

Verkenning van opdrachten en onderwijsinstellingen
In het voorjaar van 2011 is door Goudappel Coffeng een inventarisatie uitgevoerd naar de
mogelijkheden om het onderwijs te betrekken bij Leeuwarden Vrij-Baan. In totaal zijn 18
interviews afgenomen bij leraren en leidinggevenden van basisonderwijs tot en met universiteit. De algemene indruk is positief, alle ondervraagde instituten zijn enthousiast en willen graag participeren in Leeuwarden Vrij-Baan. Bij vrijwel alle gesprekken kwam naar voren dat er behoefte is aan informatie over Leeuwarden Vrij-Baan en dat deze informatie ook eenvoudig toegankelijk is. De gevraagde informatie kan zeer verschillend zijn; van een algemene uitleg waarom Leeuwarden Vrij-Baan wordt uitgevoerd, wat er gaat gebeuren en wat dat voor Leeuwarden betekent, tot gedetailleerde ontwerpen van wegen en kunstwerken. Daarnaast is er behoefte om van afstand (webcam) de vorderingen van de bouw te kunnen volgen. Kortom er is behoefte aan goed gestructureerde informatie voor alle opleidingsniveaus. Op basis van de interviews is een overzicht gemaakt van vragen en wensen vanuit het onderwijs, dat vertaald is naar een lijst met highlights. 

Een greep uit de highlights:

• Formeer een platform van deelnemende scholen/opleidingen
• Minor assessment van een half jaar
• Door meerjarige looptijd structurele deelname
• Rest ruimte langs wegen inrichten: Smulbos (fruitbomen, bramen)
• Kinderen laten meedenken ook in ontwerp
• Informatie digitaal aanbieden interactief (webcam, digibord, website)
• Inrichten permanent lokaal voor dingen maken, beleven over het project
• Kleine projecten losweken en via aannemer uitvoeren door de leerlingen
• Onderdelen door het onderwijs uit laten voeren
• Betrek werklozen bij het project (kaartenbak UWV), combineer met omscholing
• Studenten economie inzetten bij financieel Projectbureau
• Docentenstage; Minors; studentenstage; onderzoeken
• NHL is zeker enthousiast, megaprojecten in eigen achtertuin
• Geef het project en het onderwijs een aftrap. Een grote startmanifestatie
• Maak een website, gebruik webcams, laat maquettes bouwen enzovoort
• Coördinatie en aanspreekpunt bij gemeente is erg belangrijk
• De koppeling met de digitale schoolborden, maak mooie games
• Laat lespakketten samenstellen door de Pabostudenten
• Materiaal via infocentra met moderne technieken aanbieden
• Bezoekjes aan de bouwlocaties of infocentra zijn positief
• Bijzondere game maken in een virtuele wereld (stad Leeuwarden)
• Mogelijkheid toepassen van local base services (GPS-gestuurd)
• Gebruik QR-code op verschillende uitingen voor actuele informatiestroom
• Ontwikkel een dashboard voor passieve twitter
• Gebruik Wifi hotspots op de bouwlocaties
• Out-of-the-box-denken geeft vernieuwende, innovatieve resultaten
• Concepting is een belangrijk startpunt. Dé basis voor verdere stappen
• Handling van het totale Multimediatraject mogelijk: concept, productie en organisatie

Vanuit Leeuwarden Vrij-Baan hebben de drie overheden de projecten binnen Leeuwarden Vrij-Baan gescand op mogelijkheden voor het onderwijs. Per project is geanalyseerd of er onderdelen zijn welke uitbesteed zouden kunnen worden aan het onderwijs, of waar studenten bij betrokken zouden kunnen worden. Deze lijst met projecten is gecombineerd met de
highlights uit de interviews en op basis daarvan is een prioriteitenvolgorde bepaald. Drie
belangrijke aspecten daarbij waren:

1. Waar is de behoefte het grootst;
2. Kan het op korte termijn geregeld worden;
3. Ontstaan er win-win situaties?

Op basis hiervan zijn de volgende acties geformuleerd, waarmee de samenwerking met het
onderwijs gestalte gaat krijgen:

1. Ontwikkel een informatieplatform waar het onderwijs informatie kan krijgen en waar
   vraag (onderwijs) en aanbod (overheden) bij elkaar gebracht en op elkaar afgestemd
   wordt. De ontwikkeling hiervan uitbesteden aan Communication and Multimediadesign van de NHL;
2. Sluit een overeenkomst met het ROC Friese Poort afdeling infra Drachten, voor
   leer/werkplekken bij de aannemers;
3. Sluit een overeenkomst met het Friesland College afdeling vervoer en logistiek, voor
   leer/werkplekken bij de aannemers;
4. Maak afspraken met de afdeling Built Environment van de NHL Hogeschool over
   deelname van Mobiliteit (Verkeerskunde) en Civiele Techniek studenten gedurende de
   looptijd van Leeuwarden Vrij-Baan;
5. Maak afspraken met het AOC Friesland VMBO Groen en MBO Groen over de inzet
   van leerlingen bij het ontwikkelen van groenplannen voor een aantal projecten
   (Westelijke invalsweg en Drachtsterweg en omgeving);
6. Organiseer eind september 2011 een startmanifestatie;
7. Stel een coördinator aan voor de contacten met het onderwijs en om de deelname van
   het onderwijs aan Leeuwarden Vrij-Baan te organiseren.

Het informatieplatform dient zodanig te worden opgezet dat andere onderwijsinstellingen
eenvoudig aan kunnen haken bij Leeuwarden Vrij-Baan. Als voorbeeld kan daarbij genoemd
worden het basisonderwijs. Rondom het informatieplatform kan een lespakket (PABO)
ontwikkeld worden voor het basisonderwijs.

Onderwijsinstellingen
Deze acties zijn vervolgens in gang gezet en er zijn met vijf onderwijsinstituten afspraken
gemaakt over concrete onderwijsopdrachten en deelname aan de startmanifestatie.

1. AOC Leeuwarden VMBO Groen en MBO Groen;
2. Friesland College MBO Vervoer en Logistiek en MBO bouw;
3. ROC Friese Poort MBO Bouw en Infra;
4. NHL Hogeschool HBO Communication and Multimediadesign;
5. NHL Hogeschool HBO Mobiliteit (Verkeerskunde) en HBO Civiele Techniek.

Startmanifestatie
Op 23 september is een startmanifestatie gehouden waar Leeuwarden Vrij-Baan haar diverse
projecten toonde en alle bovengenoemde onderwijsinstellingen hun opleiding, maar vooral ook hun betrokkenheid en mogelijkheden binnen Leeuwarden Vrij-Baan hebben laten zien. Doel van deze dag was het informeren en enthousiasmeren van diverse doelgroepen over de betrokkenheid van onderwijs binnen Leeuwarden Vrij-Baan maar ook het breder bekend maken van het programma bij de verschillende doelgroepen. De manifestatie werd officieel geopend door de bestuurders van Leeuwarden Vrij-Baan (foto 3). De startmanifestatie werd gehouden in de grote hal van NHL Hogeschool en op het plein tussen NHL Hogeschool en Stenden Hogeschool. In de hal had iedere onderwijsinstelling een stand, waar aandacht besteed werd aan de projecten waaraan binnen Leeuwarden Vrij-Baan gewerkt wordt. Op het grote plein waren de doedingen gesitueerd en de bezoekende leerlingen konden daar diverse activiteiten uitvoeren.

 foto 3: Openingshandeling

Bij de opleiding Mobiliteit moest een parcours afgelegd worden met verschillende vervoermiddelen (step, skateboard, skates). Bij Civiele techniek moesten de handen uit de mouwen, omdat er een waterparcours gebouwd moest worden (foto 4) van rioolbuizen om het water van de ene vijver naar de andere te laten lopen. De Friese Poort had 10 kuub zand aan laten rukken in combinatie met drie minikraantjes, waarmee de bezoekers konden ervaren wat het is om met een kraan zand te verplaatsen. (foto 5) Het Friesland College had een grote truck met oplegger mee, waarop een grote tractor geplaatst was, waarmee de bezoekers gefotografeerd konden worden (foto 6). Het AOC Friesland VMBO Groen&MBO Groen had een plukboom meegenomen die vol hing met allerlei fruit dat de bezoekers op konden eten. Daarnaast waren leerlingen al bezig geweest met de inrichting van het Drachtsterplein in één van de projecten die ze op school uitvoeren. De resultaten werden vol trots getoond. Bij Communication and Multimediadesign kon je op de foto voor een zogenaamd blue screen, waar vervolgens een afbeelding van Leeuwarden Vrij-Baan achter gemonteerd werd. Veel bezoekers zijn met de mascotte van Leeuwarden Vrij-Baan (de Leeuw) op de foto gegaan. (foto 7). 

foto 4: Buizenspel bij Civiele Techniek

foto 5: Zand verplaatsen bij ROC Friese Poort

foto 6: De truck met oplegger van het Friesland College

foto 7: Bezoeker met de mascotte van Leeuwarden Vrij-Baan

Opdrachten
Het AOC Friesland VMBO Groen&MBO Groen gaat onderdelen van de Westelijke invalsweg en het Drachtsterplein ten aanzien van de groenplannen nader uitwerken. Voor de Westelijke invalsweg is de vraag gesteld om na te denken over de groenstructuur voor fase 1 en fase 2. De Westelijke invalsweg dient een laanachtig karakter te krijgen en één geheel te vormen qua groenstructuur. Voor de Drachtsterweg wordt het AOC Friesland VMBO Groen&MBO Groen ingeschakeld voor de invulling van de restruimtes aan weerszijden van het Aquaduct. Voor zowel VMBO als MBO biedt dit een aantal interessante mogelijkheden. Het MBO heeft aangegeven ook graag betrokken te worden bij de realisatie. Het VMBO heeft aangegeven ook diverse mogelijkheden voor projecten te zien op het Drachtsterplein zelf, zoals de aankleding van de fietstunnels en de invulling van de groene ruimtes. Deze projecten zullen puur als studieproject opgepakt worden Voor het projectbureau van Rijkswaterstaat kan een groeninrichtingsplan worden gemaakt.

Friesland College MBO Vervoer en Logistiek en MBO Bouw
Het Frieslandcollege kent zogenoemde BBL en BOL opleidingen. Beroeps Begeleidende Leerweg (BBL) staat voor vier dagen werken en één dag naar school. De cursist is in dat geval in dienst van de werkgever. Beroeps Ondersteunende Leerweg (BOL) is het tegenovergestelde, waarbij de cursist vier dagen naar school gaat en één dag in de week werkt. De cursist is niet in dienst van de werkgever. Cursisten van het Friesland College kunnen worden ingeschakeld bij de aannemers en onderaannemers welke de projecten van Leeuwarden Vrij-Baan uitvoeren. Het is hiervoor van belang om de scholen en de aannemers met elkaar in contact te brengen.

ROC Friese Poort MBO Bouw en Infra
De opleiding Bouw en Infra gaat het transferium Hemriksein realiseren. De uitvoering geschiedt door cursisten van de ROC Friese Poort. Er is een samenwerking gezocht met een aannemer, die ook de eindverantwoording op zich neemt.

NHL Hogeschool CMD
De afdeling Communication and Multimedia Design heeft zes opdrachten gekregen:

1. Ontwikkel een educatieve game voor Leeuwarden Vrij-Baan;

2. Maak op basis van bestaande 3D-ontwerpen inspirerende 3D-visualisaties;

3. Ontwikkel een concept voor een informatieplatform voor LeeuwardenVrij-Baan;

4. Ontwerp het informatiecentrum van de toekomst;

5. Geef aan hoe Vrij-Baan gebruik kan maken van social media;

6. Maak korte informatiefilms over het programma Leeuwarden Vrij-Baan en een aantal
   projecten.

NHL Hogeschool Mobiliteit en Civiele Techniek
De opleiding Mobiliteit wil in het tweede semester aan de slag met het opstellen van een
bereikbaarheidsplan op het programma. Doel is een verkeersmanagement programma te maken om de doorstroming van het verkeer tijdens de realisatie van de verschillende projecten te optimaliseren. De opleiding Civiele techniek gaat aan de slag met een aantal van onderstaande projecten uit Leeuwarden Vrij-baan:

1. Fietsstructuur Westelijke invalsweg;

2. Fiets/sloepenroute Wiarda;

3. Fietsroute Ritsumasyl;

4. Heeghout Zwette;

5. Verplaatsen Poldergemaal;

6. Parkeergarages Reviusstraat en Provinciehuis. 

Stand van zaken en toekomstige activiteiten
Op dit moment worden de projecten die door CMD worden uitgevoerd afgerond. Binnenkort kan Leeuwarden Vrij-Baan beschikken over de uitwerkingen van het informatieplatform, een Leeuwarden Vrij-Baan game, het nodige 3D-materiaal, een programma/projectfilm, social media en ideeën voor het inrichten van de informatiecentra. Het informatieplatform zal worden geïmplementeerd evenals de overige producten. Vervolgens moeten de overige activiteiten gestart worden. De Pabo wordt gevraagd om een lespakket Leeuwarden Vrij-Baan te ontwikkelen rondom het informatieplatform om zo ook het basisonderwijs te betrekken bij Leeuwarden Vrij-Baan. De studenten van het ROC Friese Poort hebben inmiddels meegewerkt aan de realisatie van een transferium ten zuiden van Leeuwarden. In de komende periode worden de mogelijkheden onderzocht om het aantal betrokken onderwijsinstellingen verder uit te breiden. Het is de bedoeling om een aantal scholen in het schooljaar 2012/2013 nadrukkelijk bij Leeuwarden Vrij-Baan te betrekken door hen projecten te laten uitvoeren rondom onderdelen van Leeuwarden Vrij-Baan.

Vrij-Baan.nl
Binnen Leeuwarden Vrij-Baan worden door de 3 overheden in totaal ongeveer 40 projecten
uitgevoerd. Op de website www.vrij-baan.nl  is over deze projecten, maar ook over het totale
programma en het onderwijs meer informatie te vinden.

 
Auteur: Margriet Verhoog