RWS ondersteunt beloning correcte automobilist

Sorteert honing in het verkeer meer effect dan azijn? Of beloning van goed rijgedrag meer uithaalt dan alleen maar flitsen en beboeten, is de hamvraag bij een experiment waarmee Rijkswaterstaat deze maand start. Zes maanden lang worden zestig LeasePlan-rijders elektronisch op snelheid en volggedrag gecontroleerd. Wie goed presteert, bouwt via een puntensysteem een tegoed op waarmee tijdschriften, een kennismakingsles Yoga, een bezoekje aan een Formule-1 race of zelfs een gratis parachutesprong bij elkaar wordt gespaard.

De wereld wordt niet op z'n kop gezet, zoals VVD-Tweede Kamerlid Pieter Hofstra bij de presentatie suggereerde. Deze vergeleek de Rijkswaterstaat-proef met een bonus voor een inbreker die een nachtje níet op dievenpad gaat. ‘Deze proef is - ook bij gunstige effecten - géén voorbode om voortaan alleen nog maar te belonen in plaats van te bestraffen’, beklemtoont communicatiemanager Saskia Flesch van Wegen naar de Toekomst (WnT), het innovatieprogramma van Rijkswaterstaat. 'Er zijn heel sterke aanwijzingen dat beloningen een effectieve prikkel vormen voor goed gedrag, maar het is zeker niet de bedoeling dat de overheid het nu over een andere boeg gaat gooien.'

Doel van Rijkswaterstaat is om marktpartijen als leasemaatschappijen, andere fleetowners en verzekeringsmaatschappijen een concurrentie-instrument te bieden. Idealiter moeten alle partijen baat hebben bij de 'Belonitor', zoals het project is gedoopt. Dat geldt zowel voor de individuele automobilist als voor het bedrijfsleven dat met scherpere tarieven en premies een marktvoordeel boekt, maar ook de maatschappij in het algemeen. Niet minder dan één op de acht files vloeit voort uit een ongeval. Vermindering van dat percentage door goed rijgedrag, leidt tot minder maatschappelijke schade, zoals medische uitgaven.

De zestig proefrijders krijgen snelheidsinformatie en de volgafstanden permanent in hun auto te zien. Zij weten zodoende of zij binnen veilige marges verkeren of niet. Deze informatie wordt verzameld op basis van GPS-technologie en gecombineerd met een digitale wegenkaart met maximumsnelheden. De ontwikkeling hiervan is met de introductie van de Belonitor versneld. Compleet is deze digitale wegenkaart overigens nog niet. Begin volgend jaar worden de effecten en resultaten van het rijgedrag geëvalueerd door Traffic Test uit Veenendaal.

De Belonitor-proef is internationaal gezien uniek. Eerder zijn wel op deelaspecten praktijkervaringen opgedaan. Zo experimenteren de verzekeringsmaatschappijen AXA en Norwich Union in Ierland respectievelijk Engeland met premiereductie en -differentiatie op basis van geregistreerd rijgedrag. Daarnaast zijn er systemen die bestuurders confronteren met rijstijleffecten.

Beloning werkt

Complimentjes kunnen ook helpen, getuigt docent klinische psychologie dr. H.R.A. de Mey van de Nijmeegse Radboud Universiteit. Hij herinnert zich graag het gele bonnetje dat hij een tijd terug op de campus aantrof onder zijn voorruit met de mededeling hoe goed het was dat hij in zijn auto geen waardevolle spullen achter had gelaten. 'Beloning werkt in het algemeen effectiever dan straf', bevestigt hij op grond van praktijk én theorie. 'Denk maar aan de kleuterjuf die, als ze alleen met straffen veertig kinderen in het gareel moet houden, binnen een paar weken overspannen thuis zit.' Volgens De Mey is er geen reden aan te nemen dat het bij het bevorderen van veilig weggedrag anders zou zijn. Dat 'azijn' tot nu toe in het verkeer de overhand heeft, komt zijns inziens omdat 'honing' logistiek nu eenmaal moeilijker is toe te passen. 'Je kunt moeilijk iemand staande houden omdat hij zich aan de maximumsnelheid houdt.'

Met de mogelijkheden van elektronica, zoals ook in de Belonitor-proef toegepast, ontstaan meer mogelijkheden voor beloning. 'Bevordering van gewenst gedrag is efficiënter en beklijft meer', aldus De Mey. De beloning dient in het begin relatief hoog te zijn, maar kan later per gewenste gedraging worden teruggeschroefd.