Problemen oplossen in een verbonden wereld (VK 6/2014)

Onderstaande samenvatting van de notitie van Wijnand Veeneman verscheen in Verkeerskunde 6/2014

Er doet zich een mobiliteitsprobleem voor en dat ligt op jouw bord. Een goede beslissing kun je nemen op verschillende manieren. Simpel houden en snel beslissen doen opgeld. Soms is dat ook nodig, maar soms is een integrale benadering waardevoller en dat kost tijd. Wat betekent integraal beslissen nu eigenlijk en hoe ver moet je gaan om beslissingen integraal te maken?

Alles hangt met alles samen

Integrale besluitvorming is een typisch voorbeeld van een containerbegrip. Het betekent niet zoveel meer. Dat is jammer, want onze wereld is zo verweven geworden, zo veel hangt met zo veel samen, dat beslissingen over mobiliteit op het ene terrein verregaande consequenties kunnen hebben op andere terreinen. Denk bijvoorbeeld aan parkeermaatregelen die de economische ontwikkeling van de binnenstad raken, doorstromingsmaatregelen op de snelweg die files op de aanvoerende wegen tot gevolg hebben, een OV-Chipkaart die de inkomstenstroom verlegt naar de grote steden. In een dergelijke verbonden wereld is beslissen in isolatie risicovol. Integraliteit gaat over het terugdringen van de isolatie. Toch blijft het lastig om beslissingen in verbinding met anderen te nemen. Zeker in een wereld waar spijkers-met-koppen-slaan-en-vlot-wat populair is geworden. We kijken dan naar landen in het Verre Oosten, want daar kan het ook snel. Dus waarom in Nederland niet?

Het realiseren van integraliteit kan volgens de besluitvormingsliteratuur op verschillende manieren. In de kern komt dit altijd neer op het geven van een positie aan andere partijen in het nemen van een beslissing door hun belangen vanaf het begin mee te nemen. Die andere partijen zijn op één of andere wijze gekoppeld aan het vraagstuk wat ter tafel ligt. Maar voor lang niet alle partijen is vooraan in het proces al duidelijk welk belang ze precies hebben. Vaak wordt dat pas duidelijk als er al vergaand is nagedacht over een oplossing. Ter illustratie: in een gemeente wordt nagedacht over het autovrij maken van het centrum en parkeren aan de rand. Ondernemers gaan hiermee akkoord, mits er een grote parkeergarage komt. De bewoners waren in eerste instantie voor het autovrij maken, maar nu deze oplossing in beeld komt, blijkt een groep bewoners bij de locatie van de beoogde parkeergarage fel tegen. En zo wordt een integrale oplossing voor woongenot, economische activiteit, soepele verkeersafwikkeling en milieubelasting belemmerd.

De literatuur komt met een aantal adviezen op dit terrein. Ten eerste: betrek ruimhartig partijen bij het vraagstuk. Partijen denken te vaak te veel in hun eigen straatje, hun eigen problemen en eigen oplossingen. Door andere partijen erbij te betrekken wordt het vraagstuk weliswaar ingewikkelder, omdat de andere partijen ook hun problemen meebrengen. Toch is dit prima, want het maakt de oplossing integraler: het proces creëert waarde voor meer partijen en lost op deze manier ook meer problemen op. Ten tweede: laat de partijen die betrokken zijn snel denken in (gedeelde) oplossingen voor de problemen. Ten slotte: neem een heldere beslissing en wees transparant over de afwegingen die je daarbij hebt gemaakt. Het kan zijn dat niet iedereen tevreden is, maar omdat je een goed en transparant proces hebt gevoerd, kunnen partijen daar vaak wel mee leven.

Veelal leidt een dergelijke aanpak tot incrementalisme: met kleine stapjes worden er veranderingen doorgevoerd. Die stapjes zijn vaak compromissen, als er geen win-win-situaties mogelijk zijn. Het vraagt om een tijdsinvestering aan de voorkant van het proces, waarbij aan het einde van het proces tijd wordt gewonnen. Maar kleine stapjes, compromissen en tijd investeren zijn niet altijd populair. Toch kijken veel landen naar Nederland om van ons te leren hoe het betrekken van groepen en het koppelen van problemen tot integraliteit kunnen leiden. Misschien is het tijd ‘de polder’ opnieuw te waarderen. Ook bij besluiten over mobiliteit. De polder als leverancier van integraliteit.

 
Auteur: Wijnand Veeneman