PBL analyse verkiezingsprogramma's: meer OV, minder auto

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) analyseerde de verkiezingsprogramma's van het CDA, D66, GroenLinks, de SP, de PvdA en de ChristenUnie op verzoek van de partijen. Het PBL keek hierbij naar de effecten van het beleid in de verkiezingsprogramma's voor de leefomgeving en analyseerde de onderwerpen Mobiliteit  & bereikbaarheid, Klimaat & energie, Landbouw, voedsel & natuur en Wonen.

De voorstellen van de partijen hebben allemaal grote effecten op de leefomgeving, maar verschillen onderling ook fors in vormgeving en maatvoering. De analyse is bedoeld om inzicht te geven in  de overeenkomsten en verschillen van de effecten van de partijvoorstellen.Het PBL heeft alleen die voorgestelde maatregelen geanalyseerd waarover een aanstaand kabinet zelf kan beslissen, die in de komende kabinetsperiode in werking kunnen treden en die voldoende concreet zijn.

Minder auto, minder vliegtuig, meer ov

In alle geanalyseerde programma's neemt het gebruik van het ov toe, van 4 tot 5 procent bij het CDA en de SP, 9-12 procent bij D66, GroenLinks en de ChristenUnie tot maar liefst 16 procent bij de PvdA. Autogebruik daalt in alle voorstellen, van -1 procent bij de SP tot -21 procent bij GroenLinks. 

De afnames zijn het gevolg van maatregelen zoals kilometerbeprijzing in combinatie met minder budget voor extra wegenaanleg. In sommige gevallen kan ook een lagere maximumsnelheid de afname verklaren. De toename van openbaar vervoer komt op conto van extra investeringen en lagere ov-tarieven. 

Het vliegverkeer wordt door alle van de genoemde partijen beperkt, door het instellen van een plafond op het aantal vertrekkende vluchten of van een maximum op de CO2-emissies ervan. Niet alleen het aantal vluchten vermindert zo, maar ook het aantal vliegpassagiers. Bij GroenLinks en D66 is de daling het grootst, bij CDA en PvdA het kleinst. Bij een reductie van 25% ten opzichte van het basispad blijft het aantal passagiers op het niveau van 2019.

Klimaataanpak

Alle deelnemende partijen willen de uitstoot van broeikasgassen in 2030 verder omlaag brengen dan het ingeslagen basispad, maar verschillen wel in uitvoering en doelstelling. Zo wil het CDA de uitstoot terugbrengen tot ongeveer 46 procent ten opzichte van 1990, de voorstellen van D66 en GroenLinks kunnen tot circa 60 respectievelijk 63 procent reductie leiden. De overige partijen vallen daar tussenin. 

SP, GroenLinks, D66 en PvdA doen voorstellen die voor forse lastenverzwaring zorgen bij de industrie. Het PBL geeft aan dat dit het risico in zich heeft dat deze industrie zich verplaatst naar andere landen, waarmee het klimaat als geheel nog niet geholpen is. Als het PBL dan naar de mondiale effecten van de (klimaat-)voorstellen van de partijen kijkt, liggen deze dichter bij elkaar dan de nationale effecten. 

Stikstofdepositie

Ook op het gebied van vermindering van stikstofdepositie en verbetering van biodiversiteit verschillen de partijen nogal. Het CDA wil de veehouderij in de huidige omvang behouden en vooral bestaande natuur herstellen. D66, GroenLinks, de PvdA, de SP en in mindere mate de ChristenUnie zetten in op krimp van de veestapel.

Het CDA focust het meest op technologische en technische maatregelen om stikstofdoeken te behalen. De SP doet dit juist in het geheel niet. In het programma van CDA en ChristenUnie nemen de lasten voor boeren en tuinders het minste toe; bij D66, GroenLinks, PvdA en SP het meest. 

Het planbureau heeft twijfels bij de uitvoerbaarheid van diverse maatregelen. Denk aan het vrijwillige karakter van maatregelen, onzekere beschikbaarheid van technologieën, juridische haken en ogen of de grote omvang van voorgestelde wijzigingen in landgebruik.