Opinie: Wetenschappers, het is niet van deze tijd de wereld over te vliegen voor ieder congres

Wetenschappers kunnen ook milieubewuster kiezen voor de flexi-optie. Het online- congres biedt voordelen.

Bron: De Volkskrant.

In 1837 hield een onervaren Charles Darwin zijn eerste wetenschappelijke presentatie voor de Geological Society. Achter hem landkaarten en diagrammen, voor hem een zaal met voornamelijk Britse onderzoekers. In de 180 jaar die volgden, veranderde er vrijwel niets aan de vorm van wetenschappelijke lezingen en congressen. Alleen de omvang en het internationale karakter groeiden. Het jaarlijkse radiologiecongres in de Verenigde Staten telt steevast meer dan 50 duizend deelnemers en 10 duizend presentaties. Deelnemers kunnen een fractie van de presentaties bijwonen en gebruiken apps om in het gigantische congrescentrum tijdig de juiste zaal te vinden.

Samenwerking

Natuurlijk kunnen de academische en medische wereld niet zonder congressen: internationale kennis-uitwisseling en samenwerking zijn cruciaal voor de goede wetenschap en patiëntenzorg die wij beogen. Maar we moeten ons afvragen wat de kosten ervan zijn.

Wij berekenden de milieubelasting van twee congressen. De 4.832 deelnemers van een vierdaags congres voor tropengeneeskunde maakten samen meer dan 44 miljoen vliegkilometers. Dat is genoeg voor 58 retourvluchten naar de maan en een carbon footprint die groter is dan dat van 296 Nederlandse huishoudens gedurende een geheel jaar. De milieubelasting van het grote ­radiologiecongres was ongeveer tienmaal groter. Is dit anno 2020 nog te verantwoorden?

Toen Iraanse onderzoekers in 2019 door visumproblemen een groot congres over neurowetenschappen in de VS niet konden bijwonen, suggereerde een congresganger een online-congres. ‘Technisch onhaalbaar’, antwoordde de organisatie.

Onwerkelijk

Dit verweer klinkt nu onwerkelijk. Sinds de coronacrisis zijn honderden onlinecongressen georganiseerd, waaronder het congres voor neurowetenschappen dat online-deelnemen vorig jaar nog als onmogelijk bestempelde. Als het écht nodig is, blijkt de benodigde technologie snel geregeld. De noodgedwongen digitale interactie die is aangewakkerd door de coronacrisis heeft in een onvoorstelbaar tempo de weg geëffend voor onlinecongressen.

Wij zijn ervan overtuigd dat digitale congresvormen ook in de toekomst nodig blijven. Naast de evidente winst in termen van milieubelasting, zijn er andere voordelen. Door de lagere deelname-kosten zijn congressen breder toegankelijk: sommige congressen zien nu voor het eerst deelnemers uit ontwikkelingslanden. Ook mensen met een zorgtaak – en dat zijn er zeker tijdens de coronacrisis velen – kunnen laagdrempeliger deelnemen. Een recent online-malariacongres vertoonde bovendien meer interactie dan ooit: vooral jonge onderzoekers bleken ongekend actief in hun digitale interactie met sprekers, terwijl ze eerder misschien nooit een vraag durfden of konden stellen. Die digitale interactie duurde voort na afloop van het congres.

Uiteraard zijn er ook keerzijden. Het verbindende gevoel van een congresreis met een (onderzoeks-)groep verdampt en de internationale netwerkmogelijkheden zijn beperkter en minder spontaan. Veel onderzoekers en professionals zullen reikhalzend uitzien naar het eerste congres na de crisis. Toch is de klimaatverandering een goede reden om niet terug te keren naar de situatie van voor de coronacrisis. Daarbij hoeven congressen niet volledig overboord.

Een serieuze ‘flexi-optie’, waarbij een mix van fysieke en onlinecongressen ontstaat, is waarschijnlijk de meest realistische optie. Congressen kunnen ook een hybride vorm aannemen, waarbij een deel van de deelnemers fysiek en een ander deel digitaal bijdraagt.

Evolutie

Bovendien kan er milieuwinst behaald worden door congressen op te splitsen in meerdere kleine deelcongressen die digitaal hun bevindingen delen. Mogelijk kunnen meerdere locaties leiden tot betere toegankelijkheid, minder reiskilometers en betere interactie. In het licht van de nieuwe onlinemogelijkheden zullen in de toekomst de noodzaak en milieubelasting van ieder congresbezoek zorgvuldig gewogen moeten worden. Alleen op deze ­manier kan kennisontwikkeling duurzaam plaatsvinden. Sinds ­Darwin zijn presentatie hield, is de congreswereld aan evolutie toe. 

Lees hier het oorspronkelijke artikel (Bron: De Volkskrant)