Nu bijsturen: verstedelijking en infrastructuur lopen uit de pas

Nieuwe woningen en werkplekken komen vooral terecht op typische autolocaties, terwijl stedelijke plekken met veel keus in bestemmingen en vervoerswijzen amper of niet groeien. Dit betekent aanhoudende files en extra kosten voor de aanleg of verbreding van (snel)wegen. Ook kan ov nauwelijks concurreren met de auto en wordt de potentie van (nieuwe) stations maar beperkt benut.

Dit constateren de auteurs van het rapport Kiezen én Delen van het Planbureau voor de Leegomgeving. Willen verstedelijking en infrastructuur elkaar meer gaan versterken, dan moet het beleid worden aangepast. Als goede voorbeelden noemen de auteurs de concentratie van ontwikkelingen in de bestaande stad, knooppuntontwikkeling en verbetering van schakels in vervoerketens, zoals de overstap van fiets of auto naar trein.

Ook constateren de onderzoekers dat dit niet vanzelf gaat. Als voorbeeld noemen ze knooppuntontwikkeling. Om dit tot een succes te maken is het noodzakelijk dat elders restricties voor ruimtelijke ontwikkeling gelden. Betere afstemming tussen verstedelijking en infrastructuur vraagt daarom ‘moed om te kiezen’ en vooral ‘de wil om te delen’.

Betere samenhang
Ruimtelijk en mobiliteitsbeleid dragen gezamenlijk verantwoordelijkheid voor de gevolgen van beslissingen die doorwerken op elkaars beleidsterrein. Het beleid is efficiënter als financiële middelen van Rijk en decentrale overheden meer worden gedeeld over de traditionele grenzen heen en in samenhang met private investeringen worden ingezet. Dit is het moment om de wissels goed te zetten, aldus de onderzoekers. Zodra de economie weer gaat aantrekken en nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen in gang worden gezet, kan het beleid verstedelijking en infrastructuur in betere samenhang ontwikkelen.

Buitenland
Succesvolle buitenlandse voorbeelden laten zien dat de verantwoordelijkheid voor knooppuntontwikkeling minimaal op regionaal niveau ligt. Nu in Nederland de Wgr-plusregio’s (stadsregio’s) naar verwachting worden afgeschaft, krijgen de provincies – en in de Randstad: de vervoersregio’s – een centrale rol. Als zij de regie nemen, ontstaat een platform waarop de besluitvorming over infrastructuur, mobiliteit en verstedelijking dichter bij elkaar kan worden gebracht.

MIRT
Op Rijksniveau biedt – onder andere – het programma Vernieuwing MIRT kansen. In het huidige MIRT (Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport) speelt afstemming tussen verstedelijking en infrastructuur nog een bijrol bij de besteding van gelden: er worden vooral projecten voor lijninfrastructuur bekostigd. Het zou binnen de kaders van het MIRT gemakkelijker moeten worden om ook ruimtelijke oplossingen te voorzien van een passend investeringsbudget. Soms zijn ingrepen in de ruimtelijke inrichting immers doelmatiger en doeltreffender dan nieuwe infrastructuur. Bovendien is het belangrijk om investeringen in infrastructuur niet los te zien van ruimtelijke ingrepen. Dit vraagt een aanpassing van het spelregelkader en het formuleren van heldere Rijksbelangen rond verstedelijking.

Bereikbaarheid in Infographics
In ‘Bereikbaarheid verbeeld’ het aanvullend rapport, schetst het PBL in 14 infographics welke elementen van invloed zijn op de bereikbaarheid van mensen, banen, voorzieningen en andere bestemmingen, hoe deze zich in Nederland hebben ontwikkeld en welke aanknopingspunten er zijn voor beleid om bereikbaarheid te verbeteren.