Dat fietsen goed is voor de gezondheid, luchtkwaliteit, klimaat en congestie is alom bekend, maar hoe gróot die maatschappelijke waarde is, is minder bekend. Voor maatschappelijke kosten-batenanalyses van bijvoorbeeld fietsprojecten is dit heel relevant. Zo’n MKBA is een belangrijk hulpmiddel in de besluitvorming, waarmee de maatschappelijke baten kunnen worden afgewogen tegen de kosten. Fiets-MKBA’s kunnen gaan over fietsroutes, fietsparkeervoorzieningen, maar ook over gedragscampagnes of een andere fiscale behandeling van de fiets. Recent heeft Decisio een aantal kengetallen van de maatschappelijke waarde van fietsen geactualiseerd, in opdracht van het ministerie van IenW. De nieuwste inzichten.
Nieuwe inzichten in de MKBA fietsen
woensdag 24 juli 2024
Gezondheidseffecten
De gezondheidseffecten van fietsen zijn relatief groot vergeleken met effecten als emissies en congestie. Dit wordt mogelijk nog onvoldoende meegenomen in het mobiliteits- en gezondheidszorgbeleid. Er zijn inmiddels waarderingskengetallen van de effecten op:
- Ziekteverzuim
- Arbeidsproductiviteit door een grotere vitaliteit
- Medische kosten
- Levensduur
- Ziektelast
Deze gezondheidseffecten leggen een groot gewicht in de schaal. Ter illustratie: Een kilometervergoeding van 23 cent kan de werkgever meer dan een euro opleveren in productiviteitswinst (minder ziekte en hogere productiviteit door fitte werknemers). De omvang van de effecten hangt echter af van hoe actief een persoon al is (hoe minder actief, des te groter de gezondheidswinst van extra fietsen).
Reistijd en beleving
Nieuw is dat naast reistijdwaardering er nu ook waarderingskengetallen zijn voor de beleving en het comfort van de route. Hoe druk is het? Wat voor verharding? Hoe mooi is de route? Hierbij hebben we gebruik gemaakt van recent onderzoek door Significance in opdracht van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM). Op basis hiervan kan nu worden geschat hoeveel de maatschappelijke baten van een nieuwe fietsroute toenemen als de route niet langs een drukke weg gaat, maar bijvoorbeeld door het groen gaat. Ter illustratie: De gemiddelde fietser is bereid om (maximaal) een 43 procent langere reistijd te hebben als hij/zij op een vrijliggende fietspad kan fietsen, vergeleken met een fietsstrook op een weg met een maximumsnelheid van 50 km/u.
Brede Welvaart en MKBA
In de update is aandacht besteed aan brede welvaart en de MKBA. Een MKBA gaat in principe uit van een brede welvaartsdefinitie, maar houdt niet standaard rekening met alle brede welvaartseffecten. Een belangrijk verbeterpunt is om in de MKBA zoveel mogelijk te laten zien bij wie (welke groepen in de samenleving, en welke generaties) de effecten allemaal terecht komen. Dit is relevante informatie voor beslissers en kan in veel gevallen in een MKBA worden getoond.
De e-bike
Er zijn nu ook waarderingskengetallen specifiek voor de e-bike; zowel op het gebied van verkeersveiligheid, gezondheid als van reistijd en kosten. Dit deel zal allicht de komende jaren nog verder worden verbeterd. Het wetenschappelijk onderzoek naar met name gezondheid en verkeersveiligheidseffecten is nog beperkt. En daarbij verandert het (gebruik van) type e-bikes ook nog flink als gevolg van wisselend aanbod, regelgeving en consumentenvoorkeuren.
Verkeersveiligheid
In het onderzoek is veel aandacht besteed aan veiligheid voor fietsers. Het aantal fietsongelukken neemt de laatste jaren zorgwekkend toe, mede door de toename van het aantal e-bikes. Maar ook de monetaire waardering van verkeersslachtoffers is de laatste jaren flink naar boven bijgesteld. Dat betekent dat veiligheid een belangrijker plek inneemt in fiets-MKBA’s. Het risico varieert flink per type fietspad en locatie. Daarbij wordt de verkeersveiligheid door fietsinfra-projecten meestal beter.