Nabijheid en verbinden centraal op Nationaal verkeerskundecongres 2021

Op 4 november vond in Utrecht het Nationaal verkeerskundecongres 2021 plaats. Het thema van het jaarlijkse congres was dit keer ‘nabijheid en verbinden’.

Dagvoorzitter Pieter Litjens (CROW) opende het congres met een gesprek met gedeputeerde Arne Schaddelee van de Provincie Utrecht (tevens gastheer van deze editie), waarbij ‘de nieuwe nabijheid’ centraal stond: mensen hebben hun directe leefomgeving herontdekt en dus wordt deze belangrijker.

Panelgesprek

Tijdens het panelgesprek dat volgde, ging Schaddelee namens de provincie Utrecht in gesprek met Harriët Tiemens (Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen) en Kees van Dalen (gemeente Houten) en reageerden zij op verschillende stellingen.

De stelling waarover zowel de panelleden als het publiek eensgezind waren, was dat mobiliteit geen doel is, maar een middel. Volgens Arne Schaddelee gaat de mobiliteitstransitie samen met gedragsverandering. Daarbij moet men niet kijken naar reistijdwinst, maar ‘territoriumwinst.’ Harriët Tiemens was het daarmee eens en zei dat zij vooral kijkt naar het bereikbaar houden van ‘haar’ regio, vooral als er straks 60.000 woningen bij moeten worden gebouwd. Bij berekeningen hiervoor komt naar voren dat de regio Arnhem-Nijmegen volledig vast komt te staan als er niks verandert. Woningbouw en andere thema’s zijn nauw verbonden met mobiliteit en dus moet er bij die thema’s rekening worden gehouden met dit vraagstuk.

Kees van Dalen vroeg zich af of alleen kijken naar fietsen nog wel voldoende is. Zelfs voor een stad als Houten, die zich al profileert als fietsstad. Zijn gemeente zet daarom in op snelle fietspaden, maar is dat ook toereikend voor nieuwe vormen van mobiliteit? En moet er niet nog meer ingezet worden op OV?

Schaddelee stelde voor om vooral te kijken naar de winst die te behalen valt bij ritten korter dan 7,5 kilometer. Volgens de Gedeputeerde van de provincie Utrecht is ongeveer de helft van het verkeer op de weg onderweg voor deze korte ritten. Deze zijn makkelijk te doen met andere vormen van vervoer dan de auto, dus vooral deze ritten moeten ontmoedigd worden door middel van gedragsveranderingen.

Bij de tweede, actuele stelling waren de meningen iets meer verdeeld: ‘Corona heeft ons mobiliteitsgedrag blijvend veranderd.’ Tiemens zag dat aan het begin van de crisis het verkeer op de wegen drastisch daalde, maar na verloop van tijd keerde de drukte weer terug op de wegen. Vooral het eigen gedrag heeft daar invloed op: omarmen mensen nieuwe mogelijkheden zoals thuiswerken en andere vormen van mobiliteit wel genoeg? En waardoor valt iedereen weer terug in zijn/haar oude patronen? Ook Van Dalen zag dat de crisis heeft bewezen dat het anders kan en vond dat iedereen, ook bedrijven, zich daar meer voor zouden moeten inzetten. De gewoontes en gedrag van mensen moeten veranderen, want anders dreigt Nederland compleet vast te lopen.

Bij de derde stelling waren panel en publiek opnieuw eensgezind: ‘Stedelijke ontwikkeling vergt een andere manier van ontwerpen.’ Schaddelee vroeg zich daarbij af wat we onder een ‘andere manier’ verstaan: “we moeten niet eerst een wijk ontwerpen en daar met mobiliteit achteraan hobbelen”. Daarmee zei hij dat er bij het ontwerpen vanaf het eerste moment rekening gehouden moet worden met mobiliteit, en dan met name lopen, fietsen en OV-mogelijkheden. Kortom: geef geen prioriteit meer aan auto’s. Van Dalen en Tiemens sloten zich daarbij aan, maar plaatsten daarbij wel de kanttekening dat dit tot heftige discussies op politiek vlak zal leiden.

Keynote Rico Bakker

Na het panelgesprek volgde een keynote van Rico Bakker, waarin de ‘kracht van een slecht idee’ centraal stond. Bakker probeerde de toehoorders anders te laten omgaan met vraagstukken door te proberen te ontsnappen uit vastgeroeste oplossingen. Zijn er echt geen andere oplossingen te vinden? Als uitgangspunt diende vooral het voorstellen van ideeën die in eerste instantie ‘onuitvoerbaar of slecht’ zijn. Maar waarom zijn deze niet mogelijk? En welke positieve effecten kunnen deze ‘slechte’ ideeën hebben?

Volgens Bakker kan het niet meer kijken naar deze ‘slechte’ ideeën tot gevolg hebben dat mensen vast komen te zitten in het nadenken over vraagstukken. Bakker probeerde de congresgangers juist te overtuigen van anders denken, ook op het gebied van verkeer: probeer eens na te denken over compleet andere ideeën en probeer onlogische oplossingen te verzinnen voor een probleem. Anders beperkt het je tot creativiteit nadenken en word je niet meer uitgedaagd om naar andere oplossingen te zoeken. Kortom: wees niet te ‘slim’ en experimenteer met ‘absurde’ ideeën.

CROW Duurzame Mobiliteitsprijs en Beste paperbijdrage

Behalve een vol programma in de grote zaal waren er dit congres vier workshoprondes van maar liefst acht workshops per ronde. Daarin stonden veelal de thema’s van dit congres, nabijheid en verbinden, centraal. Na deze inspirerende en nuttige workshops kwam het publiek samen voor de uitreiking van de CROW Duurzame Mobiliteitsprijs en Beste paperbijdrage.

De tweejaarlijkse CROW Duurzame Mobiliteitsprijs 2021 werd gewonnen door Metropoolregio Rotterdam Den Haag. Het was de eerste keer dat een regio deze prijs won en was daarmee opvolger van de winnaar van 2019, de gemeente Almere.

Dagvoorzitter Pieter Litjens maakte daarna ook de winnaar bekend van de Beste paperbijdrage van 2021. Arjen Kamphuis van de gemeente Rotterdam nam de prijs in ontvangst voor zijn paper 'de sociale en culturele waarde van infrastructuur'.

De avond ervoor was er overigens nog een prijs te verdelen. Op het précongres van het Nationaal Verkeerskundecongres 2021 werd ook de winnaar van de tweejaarlijkse HBO-scriptieprijs bekendgemaakt door juryvoorzitter Hans Jeekel. Winnaar Ravi Chaudhary studeerde af aan de HAN met zijn praktische methode om infrastructuur te testen op Lane Keeping-systemen onder de titel ‘Infrastructure Assessment for Operational Design Domain of Lane-Keeping System.’

Trekhaak gezocht

De afsluiter van het Nationaal verkeerskundecongres 2021 kwam op naam van Tjerk Ridder. Ridder begon een aantal jaren geleden met het project ‘Trekhaak gezocht’. De theatermaker deed dat met het uitgangspunt ‘je hebt anderen nodig om verder te komen’. Met alleen een caravan, en dus zonder auto, probeerde Ridder van Utrecht naar Istanbul te reizen en was daarbij dus aangewezen op de hulp die hij onderweg zou krijgen.

Stoppen mensen wel en wat is er nodig om mensen (letterlijk en figuurlijk) aan te laten haken? Het lukte de theatermaker uiteindelijk om in Istanbul te raken en maakte op zijn wekenlange reis allerlei avonturen mee en ontmoette daarbij inspirerende mensen. Niet alleen de reis zelf werd behandeld, maar ook andere thema’s kwamen daarbij aan bod zoals gastvrijheid, vertrouwen en het verlangen naar huis.

Daarmee liet Ridder zien dat er soms niet alleen letterlijk aangehaakt moest worden, maar ook figuurlijk: mensen kunnen je ook verder laten komen door kennisoverdracht; in dit geval bijvoorbeeld door de juiste weg te wijzen. Daarbij moet je soms aanhaken bij iets omdat je simpelweg geen keuze hebt, terwijl je eigenlijk niet wil. Angst, gevaar of het mislukken van iets liggen op de loer en kunnen mensen tegenhouden om iets te doen. De link met mobiliteit en veranderingen daarin konden daarmee duidelijk worden gelegd.

Met woord, beeld en muziek wist Tjerk Ridder het publiek met zijn optreden te vermaken en te inspireren en sloot zo het Nationaal verkeerskundecongres 2021 op mooie wijze af.