Minder knelpunten in het verkeer dankzij netwerken (VK 5/2011)

Kim Klappe en Hans Zuiver,  Mobycon

Een samenvatting van dit artikel is gepubliceerd in Verkeerskunde 5/10

Achtergrond
Het Europese onderzoeksproject TRAVEL PLAN PLUS (Travel Reduction Attainment Via Energy-efficient Localities PLANning) had als doel om het energieverbruik van autoverkeer op verschillende locaties met minimaal 10 procent te reduceren. Dit doel is getracht te realiseren door op vier locaties in Europa mobiliteitsmanagement-netwerken (Local Travel Plan Networks - LTPNs) te creëren en de invoering van deze netwerken in Europa te stimuleren.

De definitie van een mobiliteitsmanagement-netwerk (MM-netwerk) is:
‘een groep of netwerk van organisaties waarin gezamenlijk ideeën en middelen worden uitgewisseld voor de ontwikkeling en invoering van een mobiliteitsplan dat past bij de lokale omstandigheden.’
 

Onder een mobiliteitsplan verstaan we in dit geval:
‘een maatregelenpakket dat gericht is op de specifieke behoeften van organisaties binnen een netwerk en dat tot doel heeft alternatieve reismogelijkheden te promoten en de afhankelijkheid van de auto te verminderen.’

MM-netwerken ontwikkelen snelle, goedkope en effectieve oplossingen voor problemen op het gebied van bereikbaarheid. Dit in tegenstelling tot de gebruikelijke aanpak waarin capaciteitsproblemen worden opgelost door meer wegen of extra parkeerplaatsen aan te leggen. Een netwerk levert voor de deelnemende organisaties meer op en kost minder inspanning dan wanneer individuele organisaties zelf maatregelen nemen. TRAVEL PLAN PLUS onderscheidt vijf typen mobiliteitsmanagementnetwerken, variërend van informele netwerken als ‘Neighbourhood Transport Forums’ tot formele netwerken als ‘Transport management associations’ (zie ook tabel 1). MM-netwerken zijn mogelijk op bedrijventerreinen, industriegebieden, stadscentra, scholengemeenschappen en woonwijken. Ze hebben een gebiedsgerichte uitwerking.

MM-netwerken worden gebruikt om:

• een gebied beter toegankelijk te maken voor medewerkers, studenten, toeleveranciers en klanten;
• het imago van de betrokken organisaties te verbeteren door negatieve effecten van de bedrijfsvoering op de directe omgeving te beperken;
• te laten zien dat bedrijven belang hechten aan de gezondheid en het welzijn van medewerkers.
  

Kortom, MM-netwerken zijn een communicatiemiddel om organisaties bij elkaar te krijgen en samen oplossingen te zoeken voor gemeenschappelijke problemen.

Inleiding Project
Het TRAVEL PLAN PLUS-project bestond uit zes partners uit Hongarije, Nederland, Spanje, Zweden en het Verenigd Koninkrijk (2x). Vier partners waren verantwoordelijk voor de implementatie van MM-netwerken en werden inhoudelijk ondersteund door de twee andere partners (de universiteit van Loughborough en Mobycon). Binnen het project zijn op vier locaties netwerken opgezet. Tabel 1 bevat een overzicht van de belangrijkste kenmerken. Op alle vier de locaties is gekozen voor de informele variant.

Klik hier voor tabel 1: Kenmerken van de mobiliteitsmanagementnetwerken binnen het TRAVEL PLAN

Resultaten
Tijdens het TRAVEL PLAN PLUS-project (doorlooptijd 36 maanden) zijn vier netwerken opgestart, waarbij de lokale ontwikkeling werd beïnvloed door politieke en operationele factoren. Enerzijds waren dit positieve invloeden. Bijvoorbeeld de al aanwezige kennis met het opstellen van MM-netwerken voor bedrijven in het Verenigd Koninkrijk en de invloed die de gemeentelijke partner in Györ had. De scholen daar zijn eigendom van de gemeente en worden door de gemeente aangestuurd. Anderzijds hadden alle netwerken te maken met negatieve invloeden zoals de financiële crisis. Vooral die in Bages en Stockholm. Een grote uitdaging was het overtuigen van organisaties dat het nemen van de verantwoordelijkheid voor het verkeer van en naar het gebied directe voordelen biedt (zoals kostenbesparing, imago, gezondheid werknemers et cetera). Daarnaast waren de organisaties niet meteen overtuigd van het feit dat de samenwerking met andere organisaties verdergaande voordelen biedt. Uiteindelijk is dit samenwerken overal gelukt, maar dit heeft wel veel tijd gekost.

Binnen alle deelnemende landen van het TRAVEL PLAN PLUS-project is het bewustzijn en de acceptatie van de MM-netwerken onder werkgevers en werknemers tijdens het project toegenomen, zoals te zien is in tabel 2. In termen van een directe modaliteitshift en energiebesparingen in TRAVEL PLAN PLUS, zijn de resultaten gemixt: op drie van de vier locaties is een reductie in het autobezit bereikt en op twee locaties een vermindering van het energiegebruik. In geen van de locaties zijn de vooropgestelde doelen bereikt.

Twee redenen beïnvloedden dit: 
1. Op twee locaties namen de MM-netwerken meer tijd in beslag waardoor implementatie van een totaalpakket van maatregelen nog niet mogelijk was.
2. In Cambridgeshire wordt het effect van de vermindering van het aantal autoritten teniet gedaan door een stijging van de afgelegde afstanden. 

Klik hier voor tabel 2: De bekendheid en acceptatie van het netwerk onder werkgevers en werknemers

Belangrijkste resultaten
De belangrijkste aanbevelingen bij het voorbereiden, implementeren, monitoren en evalueren van de vier MM-netwerken zijn:

• MM-netwerken zijn alleen haalbaar wanneer duidelijk behoefte bestaat aan actie. Daarbij is een gezamenlijk doel (of doelstellingen) die wordt uitgedragen door de partners een essentieel startpunt.
• MM-netwerken zijn gericht op de mens, dus communicatie en educatie zijn belangrijke onderdelen.
• Het luisteren naar de behoeften van de bedrijven in het gebied en het realiseren van ‘quick-wins’ toont de effectiviteit van een MM-netwerk, creëert bewustzijn en leidt tot acceptatie van maatregelen die langere tijd in beslag nemen.
• Een analyse van postcodes is een goede manier om de huidige situatie en alternatieven voor werknemers in kaart te brengen en de discussie met werkgevers aan te gaan.

De belangrijkste aanbevelingen voor besluitvorming zijn:

• MM-netwerken beperken zich niet alleen tot bereikbaarheidsproblemen. Ze zijn bij uitstek geschikt als middel om doelstellingen op het gebied van bijvoorbeeld verkeer, economie, ruimtelijke ordening en milieu te realiseren. 
• Bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen moet het invoeren van een MM-netwerk. 
• Onderdeel uitmaken van de vergunningverlening. Voor bestaande gebieden is het veelal lastig dit juridisch af te dwingen. 
• Erkende experts op het gebied van MM-netwerken kunnen zorgdragen voor het op de politieke agenda krijgen van MM-netwerken en het adviseren van beleidsmakers in binnen- en buitenland. 
• Een financiële bijdrage van hogere overheden kan gemeenten en regio’s ondersteunen bij het opzetten van een MM-netwerk.  
• Evaluatiestudies uit heel Europa moeten worden gedeeld om de goede ervaringen met en voordelen van MM-netwerken voor de betrokkenen inzichtelijk te maken.

TRAVEL PLAN PLUS-evaluatie
Voor de evaluatie is gebruikgemaakt van een monitoring- en evaluatiemethodiek geïnspireerd op SUMO. (SUMO is een Zweedse evaluatiemethodiek die nu ook in Nederland voet aan de grond begint te krijgen. De methodiek is speciaal ontwikkeld voor projecten die draaien om het beïnvloeden van gedrag; red))

De belangrijkste uitkomsten van de pilots zijn:

• Het betrekken van de belangrijkste actoren in het netwerk kan veel tijd in beslag nemen en weerstand oproepen in landen waar het niet gebruikelijk is om aan mobiliteitsmanagement te doen. Het is echter de moeite waard.  
• Als een MM-netwerk uiteindelijk operationeel is, dan neemt de bekendheid en acceptatie om bedrijven snel toe en kunnen uiteenlopende doelen worden gerealiseerd (niet alleen beperkt tot bereikbaarheid, maar ook economie, milieu, ruimtelijke ordening et cetera). 
• De doelstellingen die partners in het netwerk zichzelf stellen moeten ambitieus en tegelijkertijd realiseerbaar zijn binnen de gegeven tijdsduur. 
• Een MM-netwerk kan op verschillende manieren worden vormgegeven. Belangrijk is dat partners in het netwerk uiteindelijk verantwoordelijkheid nemen en een (financiële) bijdrage leveren. Vooral wanneer de overheid het initiatief heeft genomen voor het opzetten van het netwerk.  

Meer informatie over het TRAVEL PLAN PLUS-project vindt u op www.travelplanplus.eu.
Ook kunt u zich hier aanmelden voor de gratis digitale cursus ‘Hoe maak en behoud je een Mobiliteitsmanagementnetwerk?’.

 
Auteur: Margriet Verhoog