Met minder borden meer omgevingskwaliteit

Het Zeeuwse dorp Oudelande is de eerste plaats in Nederland waar (bijna) alle verkeersborden zijn verwijderd. Het wegnemen van de borden komt voort uit een nieuwe visie op de inrichting van de openbare ruimte. Niet de (auto)verkeersfunctie staat hierbij voorop, maar het dorp als verblijfsruimte voor de bewoners. De proef met de verkeersbordenloze inrichting duurt een jaar.

In april 2007 verdwenen er op legale wijze 20 verkeersborden uit Oudelande. De dorpsraad van Oudelande en de gemeenteraad van Borsele, waartoe het dorp behoort, hadden hiertoe het mandaat gegeven. Voor een verkeersbordenvrij dorp waren de bestuurders niet over één nacht ijs gegaan. Al in 2002 had de dorpsraad van Oudelande dit idee geopperd dat voorjaar 2007 werd gerealiseerd.
Het minimaliseren van het aantal verkeersborden maakt deel uit van een nieuwe ruimtelijke inrichting, die is geïnspireerd door het ‘shared space’-concept van verkeerskundige Hans Monderman. Adviseur Infrastructuur en Ruimte Joost Kleinhaarhuis van adviesbureau Mobycon dat Oudelande heeft begeleid bij de herinrichting, legt uit dat bij de inrichting de openbare ruimte niet in de eerste plaats als verkeersruimte wordt gezien. ‘Het dorp is een verblijfsgebied waar het contact maken van mensen centraal staat. De weg is dus niet enkel verkeersruimte, maar wordt gezien als openbare ruimte voor iedereen. De dorpsbewoners staan centraal, het is hun dorp. De passanten (lees: automobilisten) passen zich maar aan. De (auto)verkeersfunctie staat in een dorp als Oudelande niet voorop.’
Gelijktijdig met het verwijderen van de borden is in Oudelande een aantal infrastructurele aanpassingen getroffen. Zo werd het hele dorp een 30 km-gebied. Er staan overigens wel welkomsborden met een 30 km-aanduiding bij de toegangswegen tot het dorp. Daarnaast structureren paaltjes en lichtmasten de openbare ruimte. Andere, door Mobycon geadviseerde maatregelen zijn de aanleg van verhogingen en het verbreden van trottoirs in combinatie met het optisch versmallen van de rijbaan. Kleinhaarhuis: ‘Deze laatste maatregel heeft Oudelande niet overgenomen. Verbreding van de trottoirs zou het parkeren langs de weg fysiek bemoeilijken. De gemeente vond dit te ver gaan.’

Zelfregulerend vermogen
Met de nieuwe inrichting wil de gemeente duidelijk maken dat de auto te gast is in Oudelande. Dat is iets anders dan fysiek de snelheid in elke straat gaan remmen met verkeersvoorzieningen. De herinrichting vraagt om ander gedrag van de weggebruikers. Zo wordt het ‘zelfregulerende vermogen’ van de weggebruikers gestimuleerd, aldus Kleinhaarhuis. Hij meent dat hierdoor geen gevaarlijke situaties ontstaan. ‘Als een situatie gevaarlijk overkomt, maakt het weggebruikers juist alert. Anders gaan ze op de automatische piloot. Veel verkeersborden bieden juist een schijnveiligheid.’
Met de herinrichting van de openbare ruimte wil Oudelande de omgevingskwaliteit vergroten. Beeldkwaliteit en leefbaarheid staan daarbij voorop. Dat de gemeente Borsele onderdeel is van het ‘Nationaal landschap‘ in Nederland speelt ook mee. Bij deze 20 landschappen (samen 20 procent van Nederland) is kwaliteit uitgangspunt voor ontwikkeling.
Voorjaar 2008 zal de proef worden geëvalueerd. Uitbreiding naar andere kleine dorpskernen wordt overwogen. De verkeersborden zijn niettemin opgeslagen. Ze kunnen zo weer terug naar hun oude stek, want ook na verwijdering van de borden blijven de verkeersbesluiten in stand.