‘Meer openheid over persoonsgegevens reiziger’

Co

Corien Prins, hoogleraar recht en informatisering aan de universiteit van Tilburg, maakte deel uit van de Commissie Brouwer die in opdracht van de ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken de balans onderzocht tussen privacy en veiligheid. Ook in het verkeer worden steeds meer databanken met persoonsgegevens gebruikt. Het gebruik van deze persoonsgegevens moet voor burgers in ieder geval transparanter worden, vindt Prins.

Prins: ‘Wat je bij de OV-chipkaart ziet, is dat een technologie die in feite is ontwikkeld om te betalen in het openbaar vervoer, allerlei gegevens oplevert, die de vervoerbedrijven graag willen hebben om bijvoorbeeld leuke aanbiedingen te doen. Dat zie je vaker bij technologische ontwikkelingen. Een technische applicatie wordt ontwikkeld voor doel x, maar al gauw beseffen mensen dat je er ook doel y mee kunt bereiken. Die tweede stap wordt vaak veel te gemakkelijk gemaakt.

Vervoerbedrijven willen schatgraven in die informatie over vervoersgedrag. Je wordt als consument getypeerd, je hoort bij een bepaalde groep gebruikers, je krijgt een profiel. Ik vind dat je op zijn minst recht op inzage in je profiel zou moeten hebben en de totstandkoming daarvan. Dus, wat gebeurt er met gegevens en hoe typeren bedrijven mij?’

Prins noemt een voorbeeld. ‘Ik heb een OV-jaarkaart. Laatst zat ik in de tram in Rotterdam, vroeg de conducteur: waarom hebt u niet ingelogd. Je kunt zien dat het een OV-jaarkaart is, waarom moet ik dan inloggen? Alleen om mijn reisgedrag door te geven? Ik snap wel dat duidelijk moet zijn dat ik niet gefraudeerd hebt, maar dit voorbeeld laat zien dat, -omdat de technologie het mogelijk maakt, er meer verlangd wordt dan strikt nodig is. Er wordt identificatie geëist terwijl verificatie - ja dit is een goede kaart - voldoende was geweest. De Commissie Brouwer heeft een aantal basisregels opgesteld voor de omgang met persoonsgegevens. Een van die basisregels luidt: selecteer voor je verzamelt, en houdt het sober. Privacy zou eerder in de ontwikkeling van een systeem een issue moeten zijn. Als verificatie voldoende is, dan hoeft identificatie niet. Veel te vaak kiest men bij technische applicaties automatisch voor de mogelijkheid van identificeren en daarmee traceren.’
Hoe staat het volgens Prins met het toezicht door de overheid? ‘Bij het ontwikkelen van applicaties zoals de ov-chipkaart zijn veel partijen betrokken: overheden, vervoerbedrijven, commerciële partijen. Ieder met hun eigen belangen en verantwoordelijkheden voor een onderdeel van het gebruik van de applicatie. Maar er is niet één partij die de verantwoordelijkheid voor het totale plaatje neemt. Neem het systeem Automatische nummerbordherkenning (ANPR). Als het alleen voor een controle wordt gebruikt, dan kunnen gegevens daarna meteen weg worden gegooid. Maar nu blijkt dat politiekorpsen er heel verschillend mee omgaan en verschillende bewaartermijnen hanteren. Kijk, bij technologie is 1 plus 1 vaak niet 2 maar 3. Het samenvoegen van databases of van twee technologieën heeft een extra effect, en daar houdt nauwelijks iemand zich mee bezig. Een ander punt is dat het belang van burgers niet vertegenwoordigd is. Ook in het proces van de OV-chipkaart zou het consumenten- of het burgerbelang meer aan de orde moeten komen. Er moeten meer mogelijkheden zijn voor ‘opt out’, om niet mee te doen. In haar advies heeft de commissie Brouwer gezegd: zorg ervoor dat voorlichting aan consumenten veel beter wordt geregeld.’

Ten slotte waarschuwt Prins voor de gevaren van het niet goed beschermen van persoonsgegevens. ‘We hebben inmiddels een aantal voorbeelden van identiteitsfraude gezien. Het is heel lastig als er verkeerde informatie over je in een systeem terecht komt. Daarnaast bestaat het gevaar dat burgers wantrouwend tegenover de overheid gaan staan.’

 
Auteur: Joske van Lith